نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین در جلسه ششم تفسیر قرآن کریم در ماه مبارک رمضان گفت: قرآن مانند نوری در تاریکی، انسان را از لغزش‌ها نجات می‌دهد.
آیت‌الله عبدالکریم عابدینی در جلسه ششم تفسیر قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (۸ فروردین ۱۴۰۲) که در مسجد شیخ‌الاسلام برگزار شد، اظهار کرد: قرآن اصولی را برای ما مطرح می‌کند که اگر ما بر اساس آن اصول زندگی کنیم به کمالات می‌رسیم و استعدادهای انسانی ما رشد و شکوفایی پیدا می‌کنند و به مقاصد و نتایج خوبی خواهیم رسید.
اولین اصل، اصل هدایت است، این خداست که آدم‌ها را هدایت می‌کند، حتی خدا به رسول اکرم (ص) می‌فرماید این‌طور نیست که تو هر کس را دوست داشتی هدایت شود، خدا داناست به حال آنکه از راه او گمراه شده و حال آنکه به راه او هدایت یافته است.
حال اگر ما بخواهیم هدایت شویم، باید ببینیم خدا چه منابعی را برای هدایت ما به رسمیت می‌شناسد و به ما نشان می‌دهد تا در مسیر هدایت قرار بگیریم؟ سپس ببینیم اصولاً چه کسانی هدایت می‌شوند؟ یعنی آن کسانی که خدا آن‌ها را هدایت می‌کند چه استعداد، زمینه، لیاقت و شایستگی باید داشته باشند و آن‌هایی که خدا هدایتشان نمی‌کند در چه وضعیتی هستند و با خودشان چه کرده‌اند که از پذیرش هدایت خدا محروم شده‌اند؟
اولین منبعی که به عنوان منبع هدایت معرفی می‌شود، قرآن کریم است، خدا قرآن را برای هدایت ما نازل کرده است، خداوند در اولین آیه سوره مبارکه بقره این‌گونه کتاب خود را معرفی کرده و فرموده «ذلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ»، یعنی (اين است كتابى كه در حقانيت آن هيچ ترديدى نيست و مايه هدايت تقواپيشگان است).
قرآن برای هدایت است، کلمه متقین که در این آیه به آن اشاره شده است، منظور مقامات بالای تقوا نیست، بلکه هر انسانی کف تقوا را دارد برای اینکه هدایت بشود، یعنی همه انسان‌ها این آمادگی، فهم و تقوای حداقلی را دارند، همه بین خوب و بد، زشت و زیبا، راست و دروغ، خیانت و امانت، ظلم و عدل فرق‌ها را می‌فهمند، تقوا هم برای همین است، یعنی تقوا فرقان است.
فرقان اولیه را همه دارند، اگر شکر فرقان اولیه را کسی به جای آورد، بعد آن فرقان ویژه را هم خدا به او عنایت می‌کند.
خداوند در آیه 185 سوره مبارکه بقره فرمود «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ»، خداوند در این آیه پس از اینکه نزول قرآن را مطرح کرد، درباره اولین ویژگی کتاب خدا و قرآن فرمود «هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ»، یعنی این کتاب برای هدایت نازل شده و بیانات و دلایل روشن هدایت را هم با خود به همراه دارد.
اگر کسی صادقانه خود را به قرآن عرضه کند و سؤالش را با قرآن در میان بگذارد، نیازش را با قرآن مطرح کند و از قرآن پاسخ بخواهد، ابهامی برای او باقی نمی‌ماند، خداوند در سوره مبارکه اسراء علاوه بر اینکه فرموده قرآن هدایت می‌کند، نشان داده که قرآن به چیزهای مستحکم و ماندگار هدایت می‌کند.
خداوند در آیه 9 سوره اسراء فرمود «إِنَّ هذَا القُرآنَ يَهدي لِلَّتي هِيَ أَقوَمُ وَيُبَشِّرُ المُؤمِنينَ الَّذينَ يَعمَلونَ الصّالِحاتِ أَنَّ لَهُم أَجرًا كَبيرًا»، یعنی (همانا این قرآن خلق را به راست و استوارترین طریقه هدایت می‌کند و اهل ایمان را که نیکوکار باشند به اجر و ثواب بزرگ بشارت می‌دهد).
خداوند در این آیه فرموده قرآن انسان را به چیزهای ماندگار هدایت می‌کند، اگر ما هدایت قرآنی را کنار بگذاریم و بخواهیم با عقل، فکر و تجارب بشری خود وارد میدان هدایت شویم، هر چه که داریم تاریخ مصرف دارد و جاودانه نیست.
خدای متعال در آیه 96 سوره نحل فرمود «مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ»، یعنی (آنچه پيش شماست تمام مىشود و آنچه پيش خداست پايدار است و قطعاً كسانى را كه شكيبايى كردند به بهتر از آنچه عمل می‌کردند پاداش خواهيم داد).
قرآن «مَا عِنْدَ اللَّهِ» است و هدایتش هدایتی ماندگار و جاودانه است، قرآن وقتی ما را هدایت می‌کند، همیشه بنا دارد ما را از تاریکی‌ها و ظلمت‌ها به سوی نور بکشاند، حقیقت هدایت در آیه یک سوره ابراهیم است که خداوند فرمود «الر كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ»، یعنی (الف لام راء كتابى است كه آن را به سوى تو فرود آورديم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاريكي‌ها به سوى روشنايى بيرون آورى).
خداوند در این آیه فرموده با چراغ قرآن می‌توان آدم‌ها را از تاریکی‌ها به سمت نور به حرکت در آورد و انگیزه نور خواهی و نور یابی در آدم‌ها ایجاد کرد، وقتی مردم متوجه نور شوند، کم‌کم می‌فهمند که نور اصلی در آسمان‌ها و زمین خداوند است.
خداوند در آیه 35 سوره نور فرمود «يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ»، یعنی (خدا هر کس را بخواهد به سوی نور خود هدایت می‌کند).
اگر صحبت از هدایت‌گری غیر خدا به میان بیاید، قرآن ما را مأیوس و ممنوع می‌کند که ما به دنبال آن‌ها برویم، این هم یک نوع هدایت کردن است که ما را هدایت می‌کند که این فکرها را نکنیم، چه کسی می‌خواهد ما را هدایت کند؟ همه ایسم‌ها و مکتب‌ها رنگ باخته‌اند و آبرویی برای آن‌ها نمانده است، آن‌ها به صورت تهاجمی در فرهنگ مردم حضور پیدا کرده‌اند و حمله کرده‌اند، اما خیلی زود سرشان به سنگ خورد و در پیشگاه فطرت انسان‌ها رسوا شدند.
خداوند در آیه 35 سوره مبارکه یونس می‌فرماید «قُلْ هَلْ مِنْ شُرَكَائِكُمْ مَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُون»، یعنی (بگو آيا از شريكان شما كسى هست كه به سوى حق رهبرى كند بگو خداست كه به سوى حق رهبرى مى‌كند پس آيا كسى كه به سوى حق رهبرى مى‌كند سزاوارتر است مورد پيروى قرار گيرد يا كسى كه راه نمى‌نمايد مگر آنكه خود هدايت شود شما را چه شده چگونه داورى مى‌كنيد).
فرعون به موسی (ع) گفت پروردگار تو و برادرت کیست؟ موسی (ع) پاسخ داد ما پروردگاری داریم که هر موجودی را آفریده، او را در مسیر هدایت به حرکت در آورده است، یعنی خدا هدایتگر است، اگر ما هدایت چنین خدایی را نپذیریم، موجودات دیگر چگونه می‌توانند ما را هدایت کنند؟
خداوند در آیه 35 سوره یونس می‌فرماید شما که هدایت غیر خدا را ترجیح داده‌اید و اصرار بر این کار دارید، این چه شناخت و برداشتی از عالم است که شما دارید و شما را به اینجا کشانده است؟
خداوند در سوره مبارکه عنکبوت نیز قانون اساسی و جدی را مطرح کرده است، خداوند در آیه 69 این سوره فرمود «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» یعنی (كسانى كه در راه ما كوشيدهاند به يقين راههاى خود را بر آنان مىنماييم و در حقيقت خدا با نيكوكاران است)، این آیه بسیار به انسان دلگرمی می‌دهد و شیرین و امیدبخش است.
خداوند در این آیه فرموده هر کس در راه ما بکوشد ما مسیر بعدی را به او نشان می‌دهیم، مهم این است که انسان صادقانه، صمیمانه و مخلصانه راه خدا را در پیش بگیرد، وقتی که شروع به رفتن کرد خدا درهای رحمت را به روی او نمی‌بندد، او را به بن‌بست مبتلا نمی‌کند، کار را به یأس و ناامیدی ختم نمی‌کند و از جایی که انسان گمان نمی‌کند روزی او را می‌رساند.
در آیه 2 سوره مبارکه بقره آمده «ذَلِكَ ٱلكِتَبُ لَا رَيبَ فِيهِ هُدى لِّلمُتَّقِينَ»، یعنی (این کتاب که هیچ شکی در آن نیست، راهنمای پرهیزکاران است)، در آیه 3 سوره لقمان نیز آمده «هُدًى وَرَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ»، یعنی (هدایت و رحمت برای نیکوکاران عالم است)، در آیه 56 سوره اعراف نیز خداوند فرمود «إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ»، یعنی (رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است)، اگر این آیات را در کنار هم ببینیم معنای زیبایی را به ما منتقل می‌کنند.
امیرالمؤمنین (ع) فرمود از قرآن بخواهید نطقش را برای شما باز کند و با شما حرف بزند و اسرار و حقایق را به شما بگوید، سپس فرمود البته چون شما آمادگی ندارید قرآن به شما اسرار خود را به این سادگی نمی‌گوید، اما بیایید من قرآن را برای شما به نطق بیاورم.
خطبه متقین به نطق در آمده‌ی آیه 128 سوره نحل است که خداوند فرمود «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَالَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ»، یعنی وقتی این آیه به نطق در آمد، خطبه متقین ایجاد شد، اگر مخاطب امیرالمؤمنین (ع) تمام نمی‌شد، این خطبه خیلی ادامه پیدا می‌کرد و گنج‌های دیگری از اسرار عالم آفرینش را برای ما رو می‌کرد.
آیه 69 سوره عنکبوت بسیار قابل تجربه است، یعنی فرد با خود می‌گوید خدایا تو گفتی اگر در راه تو جهاد کنیم دری بسته نمی‌ماند.
خداوند به زبان آن‌ها انداخت که بروند به رئیس‌جمهور سوریه بگویند بمان، مقاومت کن، ما از تو حمایت می‌کنیم، آیه 69 سوره عنکبوت و آدم‌هایی که بر اساس جهاد در راه خدا قدم برداشتند، سوریه را سرپا نگه داشتند.
در مسائل فردی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز این آیه جریان دارد، خداوند در این آیه می‌فرماید من با محسنین هستم، اگر ما بتوانیم محسن باشیم هیچ دری برای ما بسته نخواهد بود.
امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید هر کس هدایت خدایی را مد نظر خود قرار دهد، خدا او را در مسیر رشد قرار می‌دهد، رشد هم خیلی با هدایت قریب‌المعناست.
در جلد دو کتاب شریف کافی در حدیثی از امام صادق (ع) آمده که از رسول گرامی اسلام (ص) نقل می‌فرماید قرآن است که انسان را از ضلالت و گمراهی بیرون می‌آورد و هدایت می‌کند، آنجا که همه کوری، پیچیدگی و گره‌های ناگشودنی است، قرآن آنجا تبیان می‌کند و روشن می‌شود، قرآن انسان را از لغزش‌ها عبور می‌دهد و نمی‌گذارد لغزش آدم را سرنگون و نابود کند و آبروی آدم را به مخاطره بیندازد، قرآن در تاریکی‌ها نور است.
این حدیث از جمله مواردی است که از بیان پیامبر (ص) نشان می‌دهد قرآن کتاب هدایت است، امام صادق (ع) فرمود مرکز نور افکنی در قرآن است، قرآن چراغ‌های روشن در ظلمت‌ها و تاریکی‌هاست، اگر می‌خواهید نگاه بصیرانه شما جلا پیدا کند به قرآن روی بیاورید، جا دارد نظرمان را با نور قرآن روشن کنیم.
از سوی دیگر اسماءالله در قرآن تجلی کرده‌اند، گویا قرآن فقط برای کرامت نازل شده است، هر آیه‌ای کریمه است، از سوی دیگر نگاه می‌کنیم می‌بینیم گویا قرآن فقط برای عزت انسان‌ها نازل شده است، هر آیه‌ای برای ما عزت آورده است، از سویی احساس می‌کنیم قرآن برای محبت نازل شده است، گویا هر آیه‌ای چشمه جوشان محبت خدا برای ما انسان‌هاست.
دومین منبع از منابع تحصیل هدایت، رسول اکرم (ص) است، نمونه این معنا در آیه 33 سوره مبارکه توبه است، خداوند در این آیه می‌فرماید «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ»، یعنی (او كسى است كه پيامبرش را با هدايت و دين درست فرستاد تا آن را بر هر چه دين است پيروز گرداند هر چند مشركان خوش نداشته باشند).
خداوند در این آیه می‌فرماید پیامبر (ص) برای هدایت مبعوث به رسالت شده است، هر چند که مشرکان خوش نداشته باشند اما آینده جهان، آینده دین رسول اکرم (ص) است، وقتی ما به رسول اکرم (ص) خاتم‌النبیین می‌گوییم، یعنی کتاب او هم خاتم کتب است، دین او هم برای همه دین خاتم است.
امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید در کتاب خدا و ذکر خدا غوطه‌ور شوید، قرآن احسن‌الذکر است، هر چه قرآن به متقین وعده داده است، رغبت خود را به آنجا بفرستید، یعنی برای مثال وقتی خدا می‌گوید متقین بن‌بست ندارند، متقین بصیرت و تشخیص پیدا می‌کنند، چقدر آدم‌ها در اغتشاشات اخیر حیثیت، آبروی سیاسی و اجتماعی‌شان به هم ریخت، در خانواده‌هایشان تأثیر منفی گذاشت، برای اینکه نتوانستند تشخیص بدهند، مسیرشان گم شد و به‌دنبال آدم‌هایی راه افتادند که خودشان راه را گم کرده بودند.
قرآن به ما می‌گوید اگر تقوا داشتید من به شما فرقان می‌دهم تا به این گرفتاری‌ها مبتلا نشوید، امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید نسبت به وعده‌های قرآنی درباره متقین، رغبت و علاقه نشان دهید، از این وعده‌ها صادقانه‌تر پیدا نمی‌کنید، به هدایت پیغمبر (ص) اقتدا کنید زیرا او منبع هدایت است، بهترین منبع هدایت پیغمبر است، به او توجه کنید و از او راه بگیرید.
ببینیم ما از پیغمبر (ص) در باب هدایت چه گرفته‌ایم؟ کدام کلام و رهنمود را از آن حضرت گرفته‌ایم؟ یکی از این هدایت‌ها ولایت علی (ع) و اولاد اوست، پیامبر (ص) به ما فرمود «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ»، این هدایت پیغمبر است.
امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید هر چه رسول خدا (ص) برای شما آورد آن را بپذیرید و هر چه رسول اکرم (ص) از آن منع کرد آن را کنار بگذارید، این‌ها همان هدایت‌های رسول است، به سنت پیغمبر (ص) تمسک کنید، این سنت هدایت بخش‌ترین سنت‌هاست، هیچ سنتی پیدا نمی‌کنید که مانند سنت پیغمبر (ص) شما را هدایت کند.
امیرالمؤمنین (ع) فرمودند خدا مردم را به وسیله پیغمبر (ص) از ضلالت و گمراهی هدایت کرد، از جایگاه نبوت و رسالت پیغمبر کاری کرد که مردم از جهل و نادانی نجات پیدا کردند، یعنی ما یا در عقل و منطق مشکل پیدا می‌کنیم یا در اراده مشکل پیدا می‌کنیم، از جنبه عقلی پیغمبر (ص) ما را از جهل و نادانی نجات داد، یعنی عقل نادان ما را دانا و نورانی کرد، در اراده هم پیامبر (ص) راه را به ما نشان داد که درست تصمیم بگیریم و راه درست را انتخاب کنیم و در مسیر درست بتوانیم گام برداریم، بتوانیم اعضای خود را برای شکستن بت هوا و هوس بسیج کنیم که می‌خواهند ما را ضایع کنند و آبروی ما را ببرند.
یعنی به نحوی باشند که هم عقل‌مان خوب بفهمد و هم اراده ما بتواند بر اساس فهم عقل حرکت کند و اجرای منویات عقل را داشته باشد، دقیقاً همان است که رسول گرامی اسلام (ص) راجع به امام حسین (ع) فرمودند حسین (ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است، کشتی نجات ما را از ضلات هدایت می‌کند، چراغ هدایت هم ما را از جهل و نادانی نجات می‌دهد.
امام حسین (ع) نیز همان کار پیغمبر (ص) را کرد، پیغمبر (ص) نیز عصاره همه انبیا بود، آن حضرت برای نجات ما از جهالت و هدایت ما از ضلالت و گمراهی مبعوث شده است.