خدا با قرآن ما را از زندگی حیوانی به زندگی انسانی ارتقاء می‌بخشد
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین در جلسه تفسیر قرآن گفت: خدای متعال پیامبرانش را فرستاده تا ما را از زندگی حیوانی به زندگی انسانی ارتقاء ببخشد، کتاب‌های آسمانی را نازل فرموده برای اینکه به وسیله این کتاب‌ها ما به زندگی انسانی زنده شویم.
آیت‌الله عبدالکریم عابدینی در جلسه چهارم تفسیر قرآن (26 اسفند 1402) ویژه ماه مبارک رمضان که در مسجد امام خمینی (ره) برگزار می‌شود، اظهار کرد: در جلسات گذشته این مسئله عنوان شد که آدم وقتی از مادر متولد می‌شود حیوان بالفعل است، یعنی زنده است، نیاز به آب، غذا و آذوقه دارد، این‌ها همان چیزهایی است که همه حیوانات هم به آن نیاز دارند اما خداوند زمینه رشد و کمال را در انسان قرار داده است.
فرق بین انسان و حیوانات دیگر این است که حیوانات دیگر کارشان فقط خوردن، آشامیدن، خوابیدن و زاد و ولد است اما انسان نباید به این معنا رضایت بدهد، انسان باید همه این‌ها را زمینه‌ای برای زنده شدن انسانی و معنوی قرار دهد، این زنده شدن فعالیت لازم دارد.
خدای متعال همه پیامبرانش را فرستاده برای اینکه ما را از زندگی حیوانی به زندگی انسانی ارتقا ببخشد، کتاب‌های آسمانی را نازل فرموده برای اینکه به وسیله این کتاب‌ها ما به زندگی انسانی زنده شویم، خدای متعال در آیات 2 و 3 سوره آل‌عمران می‌فرماید «اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ، نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَأَنْزَلَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ»، یعنی (خداست كه هيچ معبود بحقى جز او نيست و زنده پاينده است، اين كتاب را در حالى كه مؤيد آنچه از كتاب‌هاى آسمانى پيش از خود مىباشد به حق و به تدريج بر تو نازل كرد و تورات و انجيل را).
خدای متعال در این آیات می‌فرماید خدا منشأ زندگی و قیوم است، این خدا قرآن را فرستاده است، معنای این آیات این است که ای انسان، تو اگر حیات، قوام و ماندگاری می‌خواهی، باید خدایی شوی و راهش این کتاب است، خدای متعال این کتاب را برای حیات تو فرستاده است، حیّ قیوم این کتاب را فرستاده تا تو هم زنده شوی و هم برپا و ماندگار باشی، بنابراین قرآن کریم و کتاب‌های آسمانی برای زنده کردن انسان آمده‌اند.
بزرگانی مانند حکیم ملاصدرا و شاگردان او مانند فیض کاشانی این حدیث را به نقل از حضرت عیسی (ع) در کتب معرفتی و فلسفی آورده‌اند که حضرت فرموده همه شما یک بار از متولد شده‌اید، اگر می‌خواهید حقیقت عالم و آدم را بفهمید باید دوباره متولد شوید، اگر کسی دوباره متولد نشود، حقیقت عالم هستی را، حقیقت انسان و آدم را نمی‌فهمد.
روزه برای ولادت دوباره است، روزه باید کاری کند که آدم دوباره متولد شود، نماز عید فطر جشن تولد انسان است، انسان اگر با روزه دوباره متولد شد، در جشن عید فطر احساس شادی می‌کند، همه عبادت‌ها کمک می‌کنند ما دوباره متولد شویم، قرآن برای این است که ما ولادت دوباره را ببینیم و زیبایی آن را تماشا کنیم.
این حدیث حضرت عیسی (ع) مصداق عینی دارد تا ما بهتر و بیشتر متوجه آن شویم، برای نمونه گردو یا بادام را در نظر بگیرید، این دانه‌های درختی باید دو بار متولد شوند تا راه کمال را طی کنند، این گردو وقتی از درخت می‌افتد تولد اولش است، اگر همین گردو در یک زمین مناسب قرار بگیرد جوانه می‌زند، قد می‌کشد، شاخ و برگ می‌گستراند، به بار می‌نشیند، این تولد دوم است که اینهمه برکات را با خودش می‌آورد.
اما اگر در همان تولد اول خوراک آدم یا طعمه کلاغ شود، کار او نیمه می‌ماند، دانه گندم نیز همین گونه است، مثال حیوانی هم برای این حدیث می‌توان زد، تخم پرندگان را در نظر بگیرید، یک بار این تخم از مادر متولد می‌شود، یک بار دیگر همین تخم در جای مناسب قرار می‌گیرد و گنج درونش آشکار شده و تبدیل به پرنده می‌شود، مانند همان گردو یا دانه گندم که با تولد دوباره گنج درونش آشکار شد.
انسان هم دارای گنج درون است، این گنج باید آشکار شود، برای آشکار شدن این گنج درون نیاز به ولادت دوباره داریم، امیرالمؤمنین (ع) در خطبه اول نهج‌البلاغه فرمودند پیغمبران آمدند گنج‌های نهفته درون انسان‌ها را فعال کرده و شکوفا کنند.
انبیاء آمدند انسان‌ها را به عبادت دعوت کردند، با این عبادت گنج درون انسان‌ها آشکار می‌شود، انبیاء آمدند فضائل انسانی و اخلاقی را برای انسان به ارمغان آوردند.
در دعای ماه مبارک رمضان می‌خوانیم که خدایا این ماه ماهی است که تو به آن عظمت، کرامت و فضیلت بخشیدی، این اوصاف فقط مربوط به ماه نیست، مربوط به روزه‌داران هم هست، معنای این دعا این است که ای انسان، خدای متعال این سفره ماه مبارک رمضان را برای تو پهن کرده است، این عظمت مربوط به تو هست، خدا می‌خواهد تو با ماه رمضان عظمت، شرافت و کرامت پیدا کنی.
بنابراین مطابق فرموده امیرالمؤمنین (ع)، انبیاء آمده‌اند تا انقلابی را در آدم ایجاد کنند و گنج‌های نهفته درون انسان را آشکار کنند، همان کاری که کشاورزان می‌کنند، به این معنا که هر دانه گندم یک گنج نامه است، کشاورز خاک را شخم می‌زند، این گنج را درون خاک قرار می‌دهد و از این دانه نگهداری می‌کند تا شکوفا شود و رشد کند.
پیغمبران نیز آمدند مانند یک کشاورز، درون انسان را زمینه‌سازی کنند تا گنج ارزش‌های متعالی و کرامت‌های انسانی شکوفا شود، این کار انبیاء بوده است.
خدای متعال یک جاهایی در قرآن، انسان‌ها را ناس خطاب کرده است، این خطاب شامل همه انسان‌ها می‌شود، این کلمه فراگیر است، در برخی آیات نیز ما را بنی‌آدم خطاب می‌کند، هر کسی که بویی از آدمیت برده مخاطب این قبیل آیات می‌شود، یک جاهایی هم انسان را بشر خطاب می‌کند، انسان هم یکی دیگر از عناوین آدم‌ها در قرآن است، ریشه انسان انس و الفت است، خدای متعال در قرآن، آنجایی که می‌خواهد ما را به والدین سفارش کند، از کلمه انسان استفاده می‌کند.
خدای متعال در هیچ کجای قرآن کافران را مستقیماً خطاب قرار نداده است، بلکه به پیامبر فرموده تو به کافران بگو، در حالی که بسیاری مواقع مؤمنان را خطاب قرار داده است، خدای در آیه 6 سوره تحریم فرموده «یا ایها الذین کفروا»، در تفسیر این آیه آمده در قیامت فرشتگان عذاب خدا که موکلان جهنم هستند، این جمله را به کافران جهنمی می‌گوید.
خدای متعال در آیه 24 سوره انفال می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ»، یعنی (ای اهل ایمان! هنگامی که خدا و پیامبرش شما را به حقایقی که به شما حیات معنوی و زندگی واقعی می‌بخشد، دعوت می‌کنند اجابت کنید، و بدانید که خدا میان آدمی و دلش حایل و مانع می‌شود تا حق را باطل و باطل را حق مپندارد و مسلماً همه شما به سوی او گردآوری خواهید شد).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید ای کسانی که طعم شیرین ایمان را چشیده‌اید، خدا و رسولش را اجابت کنید، وقتی شما را دعوت می‌کنند برای اینکه شما را زنده کنند؛ یعنی هر چه خدا ما را به آن دعوت می‌کند، برای این است که می‌خواهد ما را از زندگی حیوانی به زندگی انسانی برساند و می‌خواهد ما از نظر انسانی زنده شویم.
پیامبر (ص) در خطبه شعبانیه فرمود ماه مبارک رمضان ماهی است که شما به مهمانی خدا و روزه‌داری دعوت شده‌اید، خداوند هم در آیه 24 سوره انفال می‌فرماید هر چه خدا و پیغمبرش شما را به آن دعوت می‌کنند، به سوی آن بشتابید، بنابراین پیامبر (ص) دعوت خدا را به ما یادآور می‌شود.
خدای متعال در آیه 183 سوره بقره می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»، یعنی (ای كسانى كه ايمان آوردهايد روزه بر شما مقرر شده است همان گونه كه بر كسانى كه پيش از شما بودند مقرر شده بود باشد كه پرهيزگارى كنيد).
این یک دعوت‌نامه برای روزه است، خدا برای چه ما را دعوت به روزه کرده است؟ پاسخ را در آیه 24 سوره انفال جست‌وجو می‌کنیم که خدا برای این ما را دعوت کرده که می‌خواهد ما زنده شویم.
حال اگر ما روزه گرفتیم و رفتار و کردار ما در آخر ماه رمضان با اول ماه رمضان فرقی نکرد، معلوم می‌شود روزه‌داری نکرده‌ایم، فقط گرسنگی کشیده‌ایم، اگر روزه ما روزه حقیقی باشد باید هر روز حال ما را بهتر کند، هر روز انسانیت در وجود ما شکل بگیرد، هر چه به پایان ماه رمضان نزدیک می‌شویم آثار معنویت و زنده شدن را در خودمان بیشتر مشاهده کنیم و آثار کرامت انسانی را در خودمان ببینیم.
پیامبر (ص) در خطبه شعبانیه می‌فرماید در ماه مبارک رمضان خدا انسان را اهل کرامت قرار داده است، آدم‌های باکرامت آدم‌های بزرگ‌منشی هستند که دنیا را کوچک می‌بینند، هرگز کینه، عداوت و بدخواهی نسبت به دیگران را به جان خود راه نمی‌دهند، از ظلم بیزارند، به عدالت عشق می‌ورزند، محبت خدا وجودشان را در بر گرفته است، این‌ها آدم‌های با کرامتی هستند.
قرآن یک اقیانوس است، الفاظ و عباراتی که ما برای ترجمه آن استفاده کنیم مانند ظرف‌های معمولی و کوزه‌هایی هستند که تحمل پذیرش اقیانوس بیکران قرآن را ندارند، این اقیانوس ظاهری زیبا و باطنی بسیار ژرف و عمیق دارد.
آیه 24 سوره انفال دعوت به معنویت و حیات انسانی است، خدای متعال در این آیه خطاب به مؤمنین می‌فرماید شما که طعم ایمان را چشیده‌اید هر چه بر ایمانتان بیفزایید، درجات ایمانی‌تان را بالا ببرید، عمق معرفت ایمانی‌تان را بیشتر کنید، حیات و معنویت شما افزایش پیدا می‌کند.
خدای متعال در این آیه می‌فرماید ای مؤمنین، خدا و رسول را اجابت کنید وقتی که شما را دعوت به چیزهایی می‌کنند که آن چیزها شما را زنده می‌کند، یعنی شما را از زندگی حیوانی به زندگی معنوی و انسانی ارتقا می‌بخشد.
از خدای متعال درخواست می‌کنیم که بتوانیم از فرصت‌های ماه مبارک رمضان نهایت استفاده را ببریم و بتوانیم خود را برای شب‌های احیاء آماده کنیم، احیاء به معنای شب زنده‌داری نیست، ما در شب موسوم به احیاء خودمان را زنده می‌کنیم، ما در شب قدر، قدر خودمان را می‌دانیم و از آن فرصت برای زنده شدن انسانی استفاده می‌کنیم، خدا این بستر را برای ما فراهم کرده تا ما در بستر نورانی دین زنده شویم، ما با قرآن، نماز، روزه، خدمت به خلق خدا، جهاد، انفاق، ذکر و یاد خدا و عمل صالح زنده می‌شویم.