چه چیزهایی مانع حیات طیبه هستند؟
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین در جلسه تفسیر قرآن کریم به بیان موانع حیات طیبه پرداخت.
آیت‌الله عبدالکریم عابدینی در جلسه بیست‌وچهارم تفسیر قرآن کریم ویژه ماه مبارک رمضان (20 فروردین 1403 - روز بیست‌وهشتم رمضان) که در مسجد امام خمینی (ره) برگزار می‌شود، اظهار کرد: در جلسات پیشین عوامل پیدایش حیات طیبه را بررسی کردیم و به آن چیزهایی پرداخته شد که باعث می‌شود دل‌زنده شویم و حیات معنوی روزی‌مان بشود، نباید فقط این باشد که جسممان را ببینیم، جسم مانند خانه‌ای است که در آن زندگی می‌کنیم، روح ما صاحب‌خانه است، ما گاهی زنده بودن جسم را جدی می‌گیریم اما روح را فراموش می‌کنیم.
در جلسات پیشین برخی عوامل پیدایش حیات طیبه بررسی شد، این عوامل عبارتند از ایمان، عمل صالح، عبادت و بندگی، حکمت، علم، ذکر، قرآن، دعا و مواردی دیگر که عرض شد.
حال موانع حیات طیبه را بررسی کنیم، یعنی چیزهایی را بررسی کنیم که مانع هستند و نمی‌گذارند ما حیات طیبه داشته باشیم، باید این‌ها را بشناسیم و خودمان را از خطر این‌ها حفظ کنیم، اولین عامل بسیار مخرب به عنوان مانع حیات طیبه، کفر و الحاد است، کسی که کفر می‌ورزد، انبیای خدا را قبول ندارد، وحی و نبوت و رسالت را نپذیرفته، ولایت و امامت را نمی‌فهمد، این بویی از حیات طیبه نبرده و مثل حیوانات زندگی می‌کند.
کسی که روی عقیده و ایمان زندگی نمی‌کند، معلوم است که حیات طیبه را نمی‌فهمد، خدای متعال در آیه 12 سوره محمد می‌فرماید (کافران از متاع زودگذر دنیا بهره می‌گیرند و همچون چهارپایان می‌خورند و سرانجام آتش دوزخ جایگاه آن‌هاست).
خدای متعال در آیه 179 سوره اعراف فرموده این‌ها حتی از چهارپایان هم پایین‌تر و پست‌تر هستند؛ این‌ها بویی از حیات طیبه، انسانیت و آدمیت نبرده‌اند و علامت و نشانه‌ای از انسان بودن در آنها دیده نمی‌شود.
امروز رفتارهایی که از صهیونیست‌ها می‌بینیم خوب می‌فهمیم اینکه بویی از آدمیت نبرده‌اند یعنی چه. قرآن می‌گوید این‌ها حتی از حیوانات هم پست‌تر و پلیدتر هستند.
خدای متعال در آیه 168 سوره بقره می‌فرماید (ای مردم، از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه را بخورید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست).
خداوند در این آیه می‌فرماید از چیزهای حلال و پاک بخورید، هر چیزی جلوی دهنتان آمد را نبلعید، پایتان را جای پای شیطان نگذارید، شیطان دشمن آشکار شماست، شیطان هر کاری می‌کند قصدش این است که شما را نابود کند.
از جمله کارهایی که شیطان می‌کند این است که دنیا را به چشم ما بسیار زیبا جلوه می‌دهد، برای اینکه با ما کار دارد و می‌خواهد ما را به دنبال خودش راه بیندازد و ما را مطیع خودش کند.
حال ببینیم شیطان دشمنی خود را چطور اعمال می‌کند؟ شیطان به شما فرمان به بدی، فحشا، منکرات و زشتی‌ها می‌دهد، خدای متعال در آیه 170 سوره بقره می‌فرماید (چون به آنان گفته شود از آنچه خدا نازل كرده است پيروى كنيد مىگويند نه بلكه از چيزى كه پدران خود را بر آن يافتهايم پيروى مى‌كنيم آيا هر چند پدرانشان چيزى را درك نمی‌کرده و به راه صواب نمى رفتهاند باز هم در خور پيروى هستند).
برای مثال یکی از چیزهایی که در جامعه پیش می‌آید بحث ارث و میراث است، خدا درباره ارث و میراث قانون دارد، اینکه ما بیاییم بگوییم در محله ما و در میان اجداد ما این طور مرسوم بوده است، این‌ها غلط است، خدا می‌گوید مبادا این طور باشید که راه غلط آبا و اجدادتان را پیش بگیرید.
خدای متعال در آیه 171 سوره بقره می‌فرماید (و مثل دعوت‌کننده کافران چون مثل کسی است که حیوانی را که جز صدا و ندایی مبهم چیزی نمی‌شنود، بانگ می‌زند، آری کرند لالند کورند و در نمی‌یابند).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید مَثل کسانی که کافرند مَثل آن حیوانی است که اگر کسی سرش داد می‌زند، او فقط صدا را می‌شنود، کلمات و معانی را متوجه نمی‌شود، کافران همین طور هستند، مانند حیوانی هستند که فقط صدا را می‌شنوند، عظمت و محتوای کلام خدا به آنها نمی‌رسد، چون مرده‌اند، خداوند هم خطاب به پیامبر (ص) می‌فرماید تو نمی‌توانی به مرده حرف بشنوانی.
خدای متعال در آیه 122 سوره انعام می‌فرماید «أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ»، یعنی (آيا كسى كه مرده دل بود و زندهاش گردانيديم و براى او نورى پديد آورديم تا در پرتو آن در ميان مردم راه برود چون كسى است كه گويى گرفتار در تاريكي‌هاست و از آن بيرون آمدنى نيست اين گونه براى كافران آنچه انجام مىدادند زينت داده شده است).
خدای متعال می‌فرماید آن کسی که مرده بود، ما او را به حیات طیبه زنده کردیم، ما همه‌مان همین طور هستیم، وقتی از مادر متولد می‌شویم حیات حیوانی داریم و باید همت کنیم حیات طیبه در ما جان بگیرد، خداوند در این آیه می‌فرماید آن کسی که مرده بود و ما او را به حیات طیبه زنده کردیم، وقتی زنده شد به نور تقوا نورانی می‌شود و با این نور در میان مردم می‌گردد.
امروز رهبر حکیم انقلاب با نور خود به اقشار مختلف راه نشان می‌دهند، یعنی با نور کلام ایشان ما راه را پیدا می‌کنیم، با نور کلام ایشان می‌فهمیم باید با آمریکا و صهیونیست‌ها چطور برخورد کنیم و وظیفه‌مان در قبال فلسطین و امثال آن چیست.
خدای متعال در آیه 122 سوره انعام می‌فرماید آیا آن کسی که نور دارد و با این نورش جامعه را هدایت می‌کند، این مثل کسی است که در تاریکی و ظلمات است؟ کسانی که غر می‌زنند و قدر شهدا، انقلاب و رهبر حکیم انقلاب را نمی‌دانند در تاریکی زندگی می‌کنند، این‌ها حتی به خودشان زحمت نمی‌دهند چشمشان را باز کنند تا بفهمند چه خبر است و اسلام و کفر چیست.
خدای متعال در این آیه می‌فرماید شیطان برای کافران کارهایشان را زیبا جلوه می‌دهد، البته خداوند کلمه شیطان را در این آیه ذکر نکرده است، بلکه فرموده زینت داده شده است، چه کسی زینت داده است؟ خداوند در جاهای دیگر این را پاسخ داده و فرموده شیطان کارهای بد را زیبا جلوه می‌دهد، خود شیطان هم گفته من هستم که کارهای کافران را برایشان زینت می‌دهم.
بنابراین کفر و الحاد از جمله چیزهایی است که باعث می‌شود انسان از حیات طیبه محروم بماند، سرزمین دل اگر کفر بود، لیاقت آیه قرآن، کلام خدا، جان گرفتن و رشد کردن را نخواهد داشت.
عامل دوم از موانع حیات طیبه، نفاق و دو رویی است، نفاق و دو رویی هم مانع حیات طیبه است، همان طور که کفار حیات طیبه را نمی‌چشند، منافقین هم هرگز حیات طیبه را نمی‌بینند، خدای متعال در آیه 171 سوره بقره در مورد کافران فرموده «صم بکم عمی فهم لایعقلون»، خدای متعال در این آیه واضح بیان می‌کند که کافران مرده‌اند، این‌ها با قرآن که به انسان حیات می‌دهد ارتباطی ندارند، منافقین هم مشابه همین هستند، خدای متعال در آیه 18 سوره بقره در مورد منافقین فرموده «صم بکم عمی فهم لایرجعون».
منافقین از کفار هم بدترند، «لایرجعون» یعنی منافقین بر نمی‌گردند، آن کسی که واقعاً نفاق داشته باشد نمی‌تواند برگردد، البته در برخی آیات قرآن هم صد در صد ما را مأیوس نمی‌کند و می‌گوید ممکن است این‌ها برگردند، محال نیست اما در عمل می‌بینیم که اغلب آنها بر نمی‌گردند.
خدای متعال در آیه 16 سوره بقره می‌فرماید «أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ»، یعنی (آنان کسانی هستند که گمراهی را به جای هدایت خریدند، پس تجارتشان سود نکرد و از راه یافتگان به سوی حق نبودند).
خداوند در سوره بقره می‌فرماید منافقین می‌گویند ما به خدا و روز قیامت ایمان داریم، خدا می‌فرماید این‌ها دروغ می‌گویند، ایمان ندارند، خداوند در آیه 16 سوره بقره می‌فرماید این‌ها گمراهی را با هدایت معامله کرده‌اند، یعنی هدایت را داده‌اند و گمراهی به جای آن خریده‌اند، خرید و فروش آنها هیچ سودی برایشان نداشته است، این‌ها هدایت‌پذیر نیستند.
خدای متعال در آیه 17 سوره بقره می‌فرماید «مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لَا يُبْصِرُونَ»، یعنی (سرگذشت آنان مانند کسانی است که در شب بسیار تاریک بیابان آتشی افروختند تا در پرتو آن خود را از خطر نجات دهند، چون آتش پیرامونشان را روشن ساخت، خدا به وسیله توفانی سهمگین نورشان را خاموش کرد و آنان را در تاریکی‌هایی که مطلقاً نمی‌دیدند واگذاشت).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید این‌ها مثل کسانی هستند که یکباره نوری جایی را روشن می‌کند، بعد خدا این نور را از میان بر می‌دارد، اینکه یک مرتبه روشن شده و یک مرتبه تاریک می‌شود، نه تنها آن نور فایده‌ای برای آنها نداشته است، بلکه چشمشان به آن نور عادت کرده و تاریکی برایشان تاریک‌تر شده است.
سومین عامل از موانع حیات طیبه غفلت از یاد خداست، خدای متعال در آیه 124 سوره طه می‌فرماید «وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى»، یعنی (و هر كس از ياد من دل بگرداند در حقيقت زندگى تنگ و سختى خواهد داشت و روز رستاخيز او را نابينا محشور مى‌كنيم).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید هر کس با نام و یاد خدا زندگی نکند و با من هماهنگ نباشد، هر کس خودش را با دین من، کتاب من، آئین من، کلام من و با امر و نهی من هماهنگ نکند، در تنگنا خواهد بود، آن کسی که از یاد خدا غافل است مانند دانه‌ای است که زیر خاک می‌ماند و هر چه می‌خواهد جوانه بزند نمی‌تواند و در نهایت دفن می‌شود.
فطرت و روح انسان ممکن است زنده به گور شود، چه وقت زنده به گور می‌شود؟ آن موقعی که از یاد و نام خدا غافل شود، ذکر و یاد خدا به انسان جان می‌دهد، قرآن دریای بیکران ذکر خداست، اگر کسی از ذکر و یاد خدا اعراض کرد، دچار سختی و تنگنا می‌شود.
اعراض یعنی چه؟ یعنی برای مثال آیه مربوط به ربا را که می‌خوانیم، از خدا بترسیم، نه اینکه از آن روی بگردانیم، خدا می‌فرماید ما ربا را نابود کردیم اما به زکوات و صدقات رشد دادیم، روح آدم باید برای ذکر و کار خیر پرواز کند، ذکر یک موقع نماز است، یک موقع روزه است، یک موقع جهاد است، یک موقع صله رحم است، یک موقع بوسیدن دست پدر و مادر است.
خدای متعال در آیه 124 سوره طه می‌فرماید اگر کسی از ذکر اعراض کند روی زندگی معنوی و حیات طیبه را نمی‌بیند و در قیامت هم کور محشور می‌شود، چنین فردی در همین دنیا هم کور است، او چشم حیوانی دارد اما چشم بصیرت ندارد.
او به خدا می‌گوید خدایا چرا مرا کور محشور کردی؟ قرار بود من چشم داشته باشم، خدا هم می‌فرماید ما آیاتمان را برای تو فرستادیم اما تو آیات ما را به فراموشی سپردی و به آنها عمل نکردی، حالا هم ما تو را به فراموشی می‌سپاریم.
پیامبر (ص) در یک سفر در بیابانی بودند، می‌خواستند به یارانشان درس بیاموزند، به آنها گفتند بروید هیزم جمع کنید، یاران عرض کردند اینجا هیزمی وجود ندارد، پیامبر (ص) فرمود بروید برگردید پیدا کنید، هر کس رفت یک دسته هیزم پیدا کرد و آورد، این هیزم‌ها را روی هم گذاشتند و تلی از هیزم جمع شد.
حضرت فرمودند گناهان این طور هستند، وقتی جمع می‌شوند تلی از گناه تشکیل می‌شود، غیبت‌هایی که می‌کنیم، لقمه‌هایی که نباید می‌خوردیم اما خوردیم، سوءظن‌هایی که نباید می‌داشتیم اما داشتیم، بی‌رحمی‌هایی که نسبت به دیگران اعمال کردیم، همه این‌ها را که جمع کنیم کوهی از گناه می‌شود.
برخی خودشان را اسراف می‌کنند و به آیات پروردگار ایمان ندارند، خداوند می‌فرماید عذاب آخرت برای این‌ها شدید و ماندگار است.
غفلت از یاد خدا برای انسان بیچارگی می‌آورد، خداوند می‌فرماید کار جن و انس طوری است که گویا ما آنها را برای جهنم آفریده‌ایم، به جای اینکه دغدغه بهشت را داشته باشند، برای جهنم تلاش می‌کنند، خدای متعال در آیه 179 سوره اعراف می‌فرماید «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ».
یعنی (به طور مسلم گروه بسياري از جن و انس را براي دوزخ آفريديم، آنها دل‌ها عقل‌هائي دارند كه با آن انديشه نميكنند و نميفهمند و چشماني دارند كه با آن نميبينند و گوشهائي دارند كه با آن نميشنوند، آنها همچون چهار پايانند، بلكه گمراه تر اينان همانا غافلانند زيرا با اينكه همه گونه امكانات هدايت دارند باز هم گمراهند).
خداوند در این آیه می‌فرماید این‌ها از قلبشان برای فهم استفاده نمی‌کنند، چشم حیوانی دارند اما بصیرت ندارند، گوش حیوانی دارند اما سمع ندارند، این‌ها مثل چهارپایان هستند، حتی از چهارپایان هم گمراه‌تر هستند، این‌ها اهل غفلت هستند، یعنی یاد خدا، کتاب خدا، نام خدا و دین خدا برایشان اهمیتی ندارد.
مورد بعدی که از موانع حیات طیبه به شمار می‌رود حرام‌خواری است، حرام‌خواری نمی‌گذارد حیات طیبه در آدمی پا بگیرد، ما باید به فطرتمان رزق حلال بدهیم، خدای متعال در آیه 10 سوره نساء می‌فرماید «إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا»، یعنی (در حقيقت كسانى كه اموال يتيمان را به ستم مىخورند جز اين نيست كه آتشى در شكم خود فرو مىبرند و به زودى در آتشى فروزان درآيند).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید آن کسانی که مال یتیمان را به ظلم می‌خورند، این‌ها فقط در شکمشان آتش می‌ریزند، قرآن می‌گوید این‌ها غیر از آتش چیزی نمی‌خورند، این‌ها در دنیا آتش می‌خورند و در قیامت هم آنها را به آتش جهنم می‌اندازند.
خدای متعال در سوره فجر می‌فرماید وقتی روز قیامت می‌شود جهنم را می‌آورند، منظور این است که جهنمی را می‌آورند و به جهنم می‌اندازند، آن کسی که مال یتیم خورده، مال حرام خورده، ربا خورده، حق دیگران را خورده، بیت‌المال را به غارت برده، کسی که این طور باشد جهنم سیار است، در قیامت این جهنم سیار را به جهنم ثابت می‌اندازند.
آیا کسی که جهنم سیار است می‌تواند حیات طیبه داشته باشد؟ آتش و حیات با هم جور در نمی‌آیند، رسول گرامی اسلام (ص) وقتی یک لقمه حرام در شکم یک بنده خدایی قرار می‌گیرد، همه فرشتگان زمین و آسمان او را لعنت می‌کنند، تا زمانی که لقمه در شکم اوست خدا او را نگاه نمی‌کند، کسی که لقمه حرام می‌خورد خودش را در معرض خشم خدا قرار می‌دهد، اگر توبه کند خدا هم به او نگاه می‌کند اما اگر به همین صورت بمیرد، آتش جهنم برای او شایسته است.
امیدواریم خدای متعال توفیق توبه و غفران به ما عنایت کند و همان طور که به ما وعده داده رحمتش را شامل حال ما کند.