نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین در جلسه تفسیر قرآن کریم گفت: یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های یک مؤمن این است که به خدا توکل کند.
آیت‌الله عبدالکریم عابدینی در جلسه 82 تفسیر قرآن کریم که در تاریخ 6 آبان 1403 در مسجد شیخ‌الاسلام برگزار شد، در شرح سوره مجادله اظهار کرد: خدای متعال در آیه 10 سوره مجادله می‌فرماید «إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»، یعنی (جز این نیست که گفتگوی محرمانه بی‌منطق و رازگویی بی‌دلیل از ناحیه شیطان است تا مؤمنان را اندوهگین کند، ولی نمی‌تواند هیچ گزند به آنان برساند مگر به فرمان خدا. و مؤمنان فقط باید بر خدا توکل کنند که توکل‌کننده به خدا از گزند شیطان مصون است).
نجوا به معنای صحبت‌های درگوشی، بازی با امنیت روحی آدم‌ها و بردن دل‌های مردم در نگرانی، حزن و اندوه است، در جلسات گذشته مطرح شد که شیطان 30 شیوه، روش، وسیله و ابزار برای گمراه کردن انسان‌ها در اختیار دارد، یکی از این ابزارها نجوا است.
چرا شیطان از نجوا استفاده می‌کند؟ شیطان این کار را می‌کند تا مؤمنین را نگران و محزون کند و با آبروی آن‌ها بازی کند، خداوند می‌فرماید شیطان نمی‌تواند هیچ غلطی کند و با این کارها به مؤمن ضرر بزند.
در زمان طاغوت در روزنامه اطلاعات مقاله‌ای تحت عنوان ارتجاع سرخ و سیاه منتشر شد، در این مقاله خیلی به امام (ره) توهین شده بود، اگر این توهین‌ها نشده بود و اگر مردم را با این توهین‌ها متوجه امام (ره) نکرده بودند، ما امروز انقلاب نداشتیم و به جایی نرسیده بودیم.
همین امر باعث قیام حوزویان شد و طلبه‌ها به بیوت مراجع تقلید رفتند و از هر مرجع می‌پرسیدند اکنون وظیفه ما چیست؟ مراجع عظام آن زمان هر کدام صحبتی کردند، همین امر کم‌کم به درگیری با نیروهای شاه در خیابان‌های قم کشیده شد، تعدادی از طلبه‌ها در این زمان مجروح شده یا به شهادت رسیدند.
در چهلم شهدای قم، تبریز قیام کرد و عده‌ای به شهادت رسیدند، در چهلم شهدای تبریز، یزد قیام کرد و عده‌ای به شهادت رسیدند، در چهلم شهدای یزد، جهرم قیام کرد و عده‌ای به شهادت رسیدند، کم‌کم انقلاب فراگیر شد و به پیروزی رسید.
اینجا این توهین به امام (ره)، به شخص امام (ره) ضرری نرساند، بلکه رژیم طاغوت متضرر و روسیاه شد، شاه و خانواده‌اش آواره عالم و منفور دل‌های همه مسلمانان، مؤمنین و ایرانیان شدند، حتی آن‌هایی هم که مسلمان نیستند از آن‌ها اظهار انزجار می‌کنند.
خدای متعال در آیه 10 سوره مجادله می‌فرماید نجوا کار شیطان است و شیطان می‌خواهد با این کار مؤمنین را نگران کند، اما نمی‌تواند هیچ ضرری به مؤمن برساند، چرا که مؤمنین به خدا توکل می‌کنند.
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین اظهار کرد: خدای متعال در آیه 62 سوره یونس می‌فرماید «أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ»، یعنی (آگاه باشيد كه بر دوستان خدا نه بيمى است و نه آنان اندوهگين مىشوند).
خدای متعال در این آیه فرموده اگر مؤمن هستید خدا شما را در حمایت خود قرار می‌دهد و آسیبی به شما نمی‌رسد.
قسمتی از آیه 10 سوره مجادله به توکل مربوط می‌شود، خدای متعال در این قسمت می‌فرماید اگر مؤمن هستید، علامت مؤمن بودنتان این است که باید توکل داشته باشید، همه انبیاء کارشان را با توکل پیش بردند، همه امامان ما با توکل دین را برای ما نگه داشتند و دین به‌صورت بالنده و پیشرو به ما رسید.
در تاریخ اسلام، پس از ائمه (ع) هم علمایی بودند که زندگی‌شان در زندان‌ها سپری می‌شد، علمایی که تحت فشار حاکمان جلاد و خون‌آشام بودند، اینها ایستادند و دین را نگه داشتند، اگر عنصر توکل در زندگی اینها نقش‌آفرینی نمی‌کرد نمی‌توانستند پای‌کار دین بمانند، اینکه اینها توانستند پای‌کار دین مقاوم و پایدار بمانند، به این دلیل بود که اهل توکل بودند.
یکی از فرق‌های اهل توکل و غیر اهل توکل این است که غیر اهل توکل چرتکه می‌اندازند و محاسبه می‌کنند، اما اهل توکل به خدا تکیه می‌کنند، برای مثال وقتی یک نیرویی می‌خواهد با یک نیروی دیگر بجنگد، اهل توکل می‌گویند ما جنود الهی هستیم و فرمان خدا را اجرا می‌کنیم، خدا در آیه 78 سوره حج به ما فرموده «وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ»، یعنی (در راه خدا چنانكه حق جهاد در راه اوست جهاد كنيد).
وقتی همه زمینه‌ها و شرایط مهیا شد و تکلیف معلوم شد، مؤمنین با حکمت، منطق، علم و دانش به خدا توکل می‌کنند و هیچ‌گونه ترس و واهمه‌ای در انجام رسالت الهی به خود راه نمی‌دهند، در این صورت این گروه اندکی که به خدا توکل می‌کنند، به اذن خدا بر گروه بیشمار پیروز می‌شوند.
خدای متعال در آیه 65 سوره انفال می‌فرماید «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَإِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفًا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَفْقَهُونَ»، یعنی (ای پیامبر! مؤمنان را به جنگ برانگیز که اگر از شما بیست نفر صابر باشند بر دویست نفر چیره می‌شوند، و اگر از شما صد نفر صابر باشند بر هزار نفر از کافران چیره می‌شوند؛ زیرا آنان گروهی هستند که حقایق توحید و قدرت خدا را نمی‌فهمند).
خدای متعال در این آیه به مؤمنین می‌فرماید اگر شما بیست نفر اهل صبر و استقامت باشید بر دویست نفر پیروز می‌شوید، بنابراین توکل شما را به عالم دیگری می‌برد.
در زمان دفاع مقدس کسانی بودند که دائم این طور زمزمه می‌کردند که ما نمی‌توانیم کاری کنیم، ما باید تسلیم باشیم و مذاکره کنیم، ما نمی‌توانیم بجنگیم، برای اینکه طرف مقابل ما فقط بعثی‌های صدامی نیستند، بلکه اروپا، آمریکا و همه در مقابل ما دست به دست هم داده‌اند، اینها همان کسانی بودند که بویی از توکل نبرده بودند.
اما آن نگاهی که امام (ره) و یاران ایشان داشتند و رهبر حکیم انقلاب ما که عمرشان را در جبهه‌ها سپری کردند، اینها بر اساس توکل عمل می‌کردند و امدادهای غیبی دست به دست هم دادند و اهل توکل سربلند و پیروز شدند و آن‌هایی که محاسبات مادی و دنیایی داشتند عقب ماندند، خوار شدند، شکست خوردند و بعضی‌هایشان فرار کردند و به دامن اجانب پناه بردند.
در تمام شئونات زندگی همین گونه است، این فقط مربوط به مسائل سیاسی و مسائل کلان اجتماعی نیست، در همه زمینه‌های زندگی فردی و اجتماعی، باید روی عنصر توکل حساب کرد و آن را در زندگی به کار برد تا بهره‌ها و برکاتش را در زندگی مشاهده کرد.
چند آیه در رابطه با توکل را با یکدیگر مرور می‌کنیم، خدای متعال در آیه 159 سوره آل‌عمران می‌فرماید «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ»، یعنی (پس به بركت رحمت الهى با آنان نرمخو و پرمهر شدى و اگر تندخو و سختدل بودى قطعا از پيرامون تو پراكنده مىشدند پس از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه و در كارها با آنان مشورت كن و چون تصميم گرفتى بر خدا توكل كن زيرا خداوند توكلكنندگان را دوست مى‌دارد).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید به‌خاطر رحمتی که خدا به تو عنایت کرد، تو نسبت به مردم نرم، لطیف و مهربان هستی، اگر خشن بودی و برخورد تندی با مردم داشتی، آن‌ها از اطراف تو متفرق می‌شدند، اگر نارسایی پیش آمد، به مردم با دیده گذشت نگاه کن.
خداوند به ما هم یاد می‌دهد که با همدیگر این گونه باشیم، اگر دل یکدیگر را رنجاندیم، با دیده گذشت به هم نگاه کنیم، جامعه مؤمنین باید همیشه حالت عفو و بخشش نسبت به هم داشته باشند.
در ادامه آیه 159 سوره آل‌عمران آمده است برای آن‌ها از خدا طلب مغفرت کن و از آن‌ها مشورت بخواه، البته وقتی مشورت گرفتی، در نهایت خودت تصمیم بگیر، وقتی به تصمیم رسیدی با توکل به خدا تصمیمت را اجرا کن.
وقتی توکل کردیم، اگر خلأیی هم وجود داشت خدا آن خلأ را پر می‌کند و آن نقص را جبران می‌کند، خدا توکل‌کنندگان را دوست دارد، چقدر خوب است آدم کاری کند که خدا دوستش داشته باشد.
خدای متعال در آیه 129 سوره توبه می‌فرماید «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ»، یعنی (پس اگر روى برتافتند بگو خدا مرا بس است هيچ معبودى جز او نيست بر او توكل كردم و او پروردگار عرش بزرگ است).
اگر شرایط طوری شد که جامعه رسول خدا (ص) و ائمه (ع) را تنها گذاشتند و آدم‌ها احساس کردند دیگر نمی‌صرفد که بخواهند پشت سر امیرالمؤمنین (ع) بایستند، در این صورت باید چه کنند؟ خدای متعال در این آیه به پیامبر (ص) فرمود در این صورت بگو خدا مرا کفایت می‌کند، غیر از او کسی نیست، من به او توکل می‌کنم، اویی که در عرش عظیم است، در عرش عظیم است یعنی همه عالم هستی با اراده او می‌چرخد.
اگر با خدا ارتباط داشتیم همه چیز بر ما آسان می‌شود، چون همه عالم در کف قدرت لایتناهی خداست، بنابراین باید به خدا توکل کنیم، اما اگر با خدا ارتباط نداشتیم همه چیز برای ما زحمت می‌شود.
خدای متعال در آیه 173 سوره آل‌عمران فرموده است «الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ»، یعنی (همان كسانى كه برخى از مردم به ايشان گفتند مردمان براى جنگ با شما گرد آمدهاند پس از آن بترسيد ولى اين سخن بر ايمانشان افزود و گفتند خدا ما را بس است و نيكو حمايتگرى است).
شیطان کاری می‌کند که به مؤمنین وانمود کند شما تنها هستید و همه عالم علیه شما هستند، نان، رزق و زندگی شما در معرض خطر تهدیدهای جدی است، شیطان این طور القا می‌کند اما اهل توکل نگاه دیگری دارند، خدای متعال در این آیه می‌فرماید اهل توکل می‌گویند خدا ما را کفایت می‌کند، اگر همه عالم در مقابل ما باشند، در مقابل قدرت خدا هیچ نیستند.
خدای متعال در آیات 122 و 123 سوره آل‌عمران می‌فرماید «إِذْ هَمَّتْ طَائِفَتَانِ مِنْكُمْ أَنْ تَفْشَلَا وَاللَّهُ وَلِيُّهُمَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ، وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»، یعنی (آن هنگام كه ۲ گروه از شما بر آن شدند كه سستى ورزند با آنكه خدا ياورشان بود و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكل كنند، و يقينا خدا شما را در جنگ بدر با آنكه ناتوان بوديد يارى كرد پس از خدا پروا كنيد باشد كه سپاسگزارى نماييد).
خدای متعال در این آیات می‌فرماید ۲ طایفه همت کردند که سستی ایجاد کنند، رسول اکرم (ص) نیز تصمیم داشتند با عزم جزم و با شجاعت و جدیت در مقابل دشمنان که عمده آنان یهودیان بودند، بایستند، زیرا آن کسانی که به خدا ایمان دارند، این ایمان آن‌ها را به تکیه کردن بر خدا و اعتماد به وعده الهی می‌رساند.
سپس خدای متعال مثال می‌آورد و می‌فرماید بدر را به یاد بیاورید، شما چقدر نیرو بودید؟ دشمنان شما چقدر نیرو داشتند؟ در نهایت چه کسی پیروز شد؟ شما خیلی ضعیف بودید اما خدا شما را یاری کرد، پس باید از خدا سپاسگزاری کنید.
خدای متعال در آیه 13 سوره تغابن فرموده است «اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»، یعنی (خداست كه جز او معبودى نيست و مؤمنان بايد تنها بر خدا اعتماد كنند).
خدایی که خدایی می‌کند و در عرصه خدایی او هیچ کس ارزش دیدن ندارد، مؤمن حقیقی به این خدا تکیه می‌کند، در طرف مقابل شیطان، طاغوت، پوچی، سرگردانی، جهل، ضعف، شرک و نفاق قرار دارد و نمی‌شود به آن تکیه کرد.
خدای متعال در آیه 11 سوره مائده می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ هَمَّ قَوْمٌ أَنْ يَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ فَكَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»، یعنی (اى كسانى كه ايمان آوردهايد نعمت خدا را بر خود ياد كنيد آنگاه كه قومى آهنگ آن داشتند كه بر شما دست يازند و خدا دستشان را از شما كوتاه داشت و از خدا پروا داريد و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكل كنند).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید نعمت‌های خدا را فراموش نکنید؛ به تاریخ اسلام و تاریخ انقلاب نگاه کنید، از سال 42 مروری بر انقلاب کنید و ببینید مؤمنین چه کسانی بودند، چه قدرت و چه موقعیتی داشتند؟ امام (ره) در چه شرایطی قیام کردند، در چه شرایطی یاران مقاوم انقلاب اسلامی پای‌کار آمدند؟ اینها با چه دلخوشی پای‌کار آمدند؟
نواب صفوی‌ها چه کشیدند؟ یاران میدان‌دار انقلاب اسلامی چه مرارت‌ها و زحماتی کشیدند؟ مرحوم مدرس و امثال ایشان در مقابل خشونت رضاخان چه مصائبی را پشت‌سر گذاشتند؟ تاریخ را بخوانیم و ببینیم کجا بودیم و سپس که انقلاب پای‌کار دین و اسلام آمد، از کجا به کجا رسیدیم، اینها به معنای تحقق وعده‌های خدا و حمایت خداست.
خدای متعال در آیه 11 سوره مائده می‌فرماید اینکه کسانی تصمیم گرفتند به شما دست‌درازی کنند، به شما حمله نظامی داشته باشند، با شما بجنگند و شما را نابود کنند، خدا دست آن‌ها را از شما دور کرد و جلویشان را گرفت، تقوای الهی پیشه کنید و بدانید حتما این‌طور است که مؤمنین حقیقی به خدا توکل می‌کنند، مؤمن حقیقی نمی‌آید حساب کند که من چه چیزهایی دارم و دشمن من چه چیزهایی در میدان دارد، بلکه به یاد می‌آورد که خدای متعال در آیه 9 سوره احزاب فرموده «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا»، یعنی (اى كسانى كه ايمان آوردهايد نعمت خدا را بر خود به ياد آريد آنگاه كه لشكرهايى به سوى شما در آمدند پس بر سر آنان تندبادى و لشكرهايى كه آن‌ها را نمىديديد فرستاديم و خدا به آنچه مى‌كنيد همواره بيناست).
خداوند در این آیه می‌فرماید آنجایی که شما هیچ چیزی در بساطتان نیست، من باد را به یاری شما می‌فرستم، حتی لشکریانی دارم که به اندازه باد هم قابل دیدن، لمس کردن و رصد کردن نیستند، همین‌ها را به سراغ دشمنان شما می‌فرستم و با همان نیروهای نامرئی دشمن شما را به ذلت می‌کشانم.
ما چقدر ناشکریم اگر اینها را در یاد نگه نداریم یا اینها را نادیده بگیریم و به نسل‌های آینده انتقال ندهیم و نگوییم ما پیش از این کجا بوده‌ایم و اکنون کجا هستیم، زیرا آن‌ها هم باید بصیرت پیدا کنند و نگاهشان نگاه دینی شود و در یک کلام توکل به خدا داشته باشند، زیرا یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های یک مؤمن این است که به خدا توکل کند.
حدود 70 بار واژه توکل و مشتقات آن در قرآن آمده است، اما در برخی آیات ممکن است دو بار آمده باشد، بنابراین ده‌ها آیه در قرآن راجع به توکل وجود دارد، باید از فرصت توکل به خدا در زندگی‌مان بیشتر استفاده کنیم.
در احادیث آمده شخصی از امام رضا (ع) سؤال پرسید حد و اندازه توکل چقدر است؟ چه کنیم تا اهل توکل به حساب آئیم؟ حضرت فرمود توکل این است که اگر احساس کردی در این عالم از هیچ کس جز خدا حساب نمی‌بری، معلوم می‌شود اهل توکل هستی، اما اگر هر کاری کردی، فقط به فکر حرف دیگران بودی و از بقیه ترس داشتی، این یعنی توکل را درک نکرده‌ای، آن زمانی توکل داری که فقط خدا را ببینی، چون علما اهل توکل هستند و از غیر خدا هیچ واهمه‌ای ندارند.
رسول اکرم (ص) فرمودند هر کس دوست دارد باتقواترین آدم‌ها باشد، بداند خدا خیلی برکات پای تقوا ریخته و فرموده است «ان اکرمکم عندالله اتقاکم»، خدا خیلی پای تقوا سرمایه‌گذاری کرده است، هر کس دوست دارد باتقواترین باشد باید به خدا توکل کند.
اصولا اگر کسی در تقوا قوی نباشد، قدرت و توان اینکه بتواند فقط به خدا توکل کند را ندارد، یعنی هر وقت می‌خواهد به خدا توکل کند نگرانی‌هایی دارد و می‌گوید فلان‌جا ترس دارم و فلان‌جا نگرانم یا به فلان کس امید دارم، اما اگر کسی تقوای جدی داشته باشد از همه این موانع عبور می‌کند و فقط به خدا توکل می‌کند.
البته بحث احترام به مردم خوب است، اما اینکه آن‌ها را در کنار خدا قرار بدهیم خوب نیست، وگرنه خدا به رسولش فرمود من به همراه مؤمنین کاری می‌کنم تو پیروز شوی، یعنی خدا روی مؤمنین حساب می‌کند، اما اینکه ما مؤمنین را کنار خدا قرار دهیم و شریک خدا بدانیم، این ممنوع است.
خداوند فرموده است هیچ مخلوقی نیست که به مخلوقی دیگر تکیه کند و به جای من به مخلوقات امید ببندد، مگر اینکه همه ابزار و قدرت‌های نهفته در آسمان‌ها و زمین را از جلوی او برمی‌دارم، یعنی هیچ چیز در اختیارش نیست، به هر چیز دست بزند آن چیز بی‌ارزش و ناچیز می‌شود و همه امکانات عالم را از او می‌گیرم.
در ادامه خداوند فرموده چنین آدمی اگر چیزی از من درخواست کند، به او نمی‌دهم، برای اینکه با من کاری نداشته و به جاهای دیگری رفته است، من هم او را موکول به همان جاها می‌کنم، اگر او دعا هم کند جواب دعای او را نمی‌دهم، اما هر کس به جای مخلوقاتم به من تکیه و توکل کند، گویا همه آسمان‌ها و زمین در اختیار این آدم هستند، اگر دعا کند اجابت می‌کنم، اگر سؤال کند جوابش را می‌دهم، اگر استغفار کند او را مورد غفران قرار می‌دهم.
خدای متعال در ادامه فرموده هر کس به خدا توکل کند خداوند رزق و روزی او را ضمانت می‌کند و از جاهایی که فکرش را نمی‌کند او را اداره می‌کند و اگر هم کسی به جای خدا تکیه‌اش به دیگران باشد، خدا این آدم را به دنیا واگذار می‌کند.
از امام باقر (ع) نقل شده که حضرت فرمودند هر کس توکلش به خدا باشد مغلوب نمی‌شود، شکست نمی‌خورد، پشیمان نمی‌شود، چون نتیجه مغلوب شدن، پشیمان شدن و حسرت است، کسی که به خدا اعتصام دارد و به ریسمان الهی چنگ بزند، هیچ وقت اهل شکست نخواهد بود و همیشه سربلند، پیروز و موفق است.
پیامبر (ص) فرموده است هر کس می‌خواهد قوی‌ترین آدم‌ها باشد و ضعف و سستی در او راه نداشته باشد، باید به خدا توکل کند، چون شیطان با آدم‌های ضعیف کار دارد، شیاطین انسی هم به‌دنبال آدم‌های ضعیف می‌گردند که منویات خود را با استفاده از حربه ترس روی آن‌ها اعمال کنند.
حضرت در ادامه فرمود اگر دوست دارید گرامی‌ترین، ارزشمندترین و محترم‌ترین انسان‌ها باشید، باتقوا باشید، اگر می‌خواهید غنی‌ترین و بی‌نیازترین انسان‌ها باشید، به چیزهایی که خدا وعده داده توکل کنید.
امیرالمؤمنین (ع) فرمودند هر کس به خدا توکل کند، سختی‌ها در برابر او شکسته شده و نرم، ذلیل و هموار می‌شوند، اسباب و وسایل به سهولت در اختیار او قرار خواهند کرد، منزل و مأوای او منزل و مأوای کرامت و ارزش خواهد شد.
حضرت حافظ نیز گفته «تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافریست/ راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش».
نزدیکان مرحوم آیت‌الله بروجردی نقل کرده‌اند که نزدیک ماه مبارک رمضان بود، آیت‌الله بروجردی به مسئول دفترشان فرمودند متأسفانه شرایط طوری شده که ما نمی‌توانیم شهریه طلاب را پرداخت کنیم و دستمان خالی است.
مسئول دفترشان می‌گویند من خدمت آیت‌الله بروجردی عرض کردم فلانی که قبل از شما بودند، هر وقت کم می‌آوردند، می‌رفتند از آدم‌های پولدار قرض می‌گرفتند و شهریه را می‌دادند، بعد که پول می‌آمد قرضشان را ادا می‌کردند، شما هم همین کار را کنید.
آیت‌الله بروجردی در پاسخ فرمودند من نمی‌خواهم به غیر از خدا دستم را نزد کسی دراز کنم، من با توکل به خدا کاری می‌کنم که خدا ما را روسفید نگه دارد.
مسئول دفتر آیت‌الله بروجردی می‌گوید ۲ روز از این ماجرا گذشت، شب بود، ساعت 11 دیدیم شخصی وارد شد و گفت من چند دقیقه با آیت‌الله کار دارم، ایشان خدمت آقا مشرف شدند، آقا توسط خادمشان به من پیغام دادند و گفتند شهریه سه ماه طلاب نجف، قم و شهرهای دیگر ایران رسید.
بنابراین باید به خدا توکل کرد، اینکه بیاییم بگوییم اسرائیل قدرت دارد، هواپیماها و موشک‌های آن‌چنانی دارد، همه اینها زمزمه‌های شیطانی است، زیرا می‌خواهند ته دل مؤمنین را خالی کنند و آن‌ها را بترسانند، اگر مؤمن به خدا توکل داشته باشد، هیچ خطری او را تهدید نمی‌کند، نشانه ایمان مؤمن، همین توکل به خداست.