نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین در جلسه تفسیر قرآن کریم به بیان انواع ابزارهای شیطان برای گمراه کردن انسان‌ها پرداخت.
آیت‌الله عبدالکریم عابدینی در جلسه 81 تفسیر قرآن کریم که در تاریخ 29 مهر 1403 در مسجد شیخ‌الاسلام برگزار شد، در شرح سوره مجادله اظهار کرد: خدای متعال در آیه 10 سوره مجادله می‌فرماید «إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»، یعنی (جز این نیست که گفتگوی محرمانه بی‌منطق و رازگویی بی‌دلیل از ناحیه شیطان است تا مؤمنان را اندوهگین کند، ولی نمی‌تواند هیچ گزندی به آنان برساند مگر به فرمان خدا و مؤمنان فقط باید بر خدا توکل کنند که توکل‌کننده به خدا از گزند شیطان مصون است).
نجوا به معنای صحبت‌های درگوشی در جایی است که آدم‌های دیگری هم حضور دارند، خدای متعال در این آیه فرموده کسی نجوا کرده و روح و روان دیگران را آشفته می‌کند، این یک کار شیطانی است.
چرا نجوا از شیطان است؟ چون این نجوا و درگوشی صحبت کردن، حزن، اندوه و نگرانی را در افراد دیگری که در جمع حضور دارند ایجاد می‌کند، خدای متعال در این آیه می‌فرماید اگر شما هر چقدر هم درگوشی صحبت کنید، نمی‌توانید ضرر و زیانی به کسی برسانید، مگر اینکه خدا بخواهد به کسی زیانی برسد، مؤمنین به خدا توکل می‌کنند.
در جلسات گذشته آیات مرتبط با این آیه را مرور کردیم که خداوند فرموده شیطان نمی‌تواند بر کسی که ایمان دارد و به خدا توکل می‌کند سیطره و نفوذ داشته باشد.
در آیه 10 سوره مجادله خداوند فرموده شیطان و افرادی که به امر شیطان می‌خواهند با نجوا در دل مؤمنین نگرانی ایجاد کنند، کارشان در مورد مؤمنین و توکل‌کنندگان به جایی نمی‌رسد و نمی‌توانند اثری در آن‌ها داشته باشند، چرا که مؤمن تحت سیطره و نفوذ شیطان قرار نمی‌گیرد و توکل مؤمنین به خداست.
نجوا ابزاری در اختیار شیطان است، آیات دیگر قرآن را در این خصوص با یکدیگر مرور می‌کنیم تا ببینیم شیطان از چه ابزار دیگری استفاده می‌کند برای اینکه به مقصد خویش برسد؟ یکی دیگر از ابزارهای شیطان این است که شیطان امر به فحشا و منکر می‌کند، یعنی شیطان می‌خواهد با نشر فحشا و منکر به مقاصد خود برسد.
خدای متعال در آیه 21 سوره نور می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»، یعنی (ای مؤمنان! از گام‌های شیطان پیروی نکنید؛ و هر که از گام‌های شیطان پیروی کند هلاک می‌شود زیرا شیطان به کار بسیار زشت و عمل ناپسند فرمان می‌دهد؛ و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، هرگز احدی از شما از عقاید باطل و اعمال و اخلاق ناپسند پاک نمی‌شد، ولی خدا هر که را بخواهد پاک می‌کند؛ و خدا شنوا و داناست).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید شیطان دائم دستور می‌دهد، این دستورش روی مؤمنینی که به خدا توکل می‌کنند اثری ندارد، اما روی غیر آن‌ها اثر دارد و آنان را به میدان بدی‌ها، فساد، فحشا و منکرات می‌کشاند، اگر خدا به داد آدم نرسد انسان آلوده می‌شود، چطور خدا به داد آدم می‌رسد؟ اینکه ما به خدا ایمان داشته باشیم و به او توکل کنیم، در این صورت دست شیطان بسته می‌ماند.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان رباخواری است، هم رباخواری و هم متعارف و معقول جلوه دادن ربا از ابزارهای شیطان است، آن‌هایی که ربا می‌خورند یک کار بد انجام داده‌اند، اما همیشه می‌بینیم این‌ها یک کار بدتری هم می‌کنند و می‌گویند ما داریم معامله می‌کنیم، مال خودمان را می‌دهیم و در قبال آن یک چیزی می‌گیریم، این‌ها هستند که کار را خراب‌تر می‌کنند، از همه این‌ها بدتر اینکه گاهی رباخواران، کارشان را با انواع حیله‌ها شرعی جلوه می‌دهند، وقتی همه این مسائل به ربا اضافه می‌شوند، این منکر را چند بعدی می‌کنند.
خدای متعال در آیه 275 سوره بقره می‌فرماید «الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ».
یعنی (کسانی که ربا می‌خورند در میان مردم و برای امر معیشت و زندگی به پای نمی‌خیزند، مگر مانند به پای خاستن کسی که شیطان او را با تماس خود آشفته حال کرده و تعادل روانی و عقلی‌اش را مختل ساخته است، این بدان سبب است که آنان گفتند: خرید و فروش هم مانند رباست. در حالی که خدا خرید و فروش را حلال، و ربا را حرام کرده است. پس هر که از سوی پروردگارش پندی به او رسد و از کار زشت خود بازایستد، سودهایی که پیش از تحریم آن به دست آورده، مال خود اوست، و کارش از جهت آثار گناه و کیفر آخرتی با خداست. و کسانی که به عمل زشت خود بازگردند و نهی خدا را احترام نکنند پس آنان اهل آتش‌اند، و در آن جاودانه‌اند).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید ربا خوارها وقتی حرکت می‌کنند، گویا تلو تلو می‌خورند، اقتصادشان هم اقتصاد متزلزل است، گویا شیطان در این‌ها نفوذ کرده و عقل و فهم این‌ها را به هم ریخته است و منطق درستی ندارند، این‌ها بین ربا و معامله فرقی نمی‌گذارند، در حالی که خدا معامله و بیع را حلال کرده، اما ربا را حرام کرده است و ربا را جنگ با خودش قلمداد نموده است.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان ناامیدی و فرمان به بدی است، شیطان همیشه آینده را طوری جلوی چشم ما می‌آورد که ما بگوییم همه چیز در حال از بین رفتن است، این‌ها حرف‌های شیطان است، در حالی که مؤمن می‌گوید ما به امید خدا زنده هستیم و ان‌شاءالله آینده به لطف خدا از امروز بهتر خواهد شد، برای امروز هم خدا را شاکریم.
آن‌هایی که پیرو شیطان هستند، خوبی را هم بدی می‌بینند و نعمت‌ها را هم نمی‌خواهند ببینند، هر چه هم خدا به آن‌ها بدهد باز طلبکارند، خدای متعال در آیه 268 سوره بقره می‌فرماید «الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»، یعنی (شيطان، شما را به هنگام انفاق، وعده فقر و تهيدستي ميدهد، و به فحشا و زشتي‌ها امر ميكند، ولي خداوند وعده آمرزش و فزوني به شما ميدهد، و خداوند، قدرتش وسيع، و به هر چيز داناست. به همين دليل به وعده‌هاي خود وفا ميكند).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید شیطان به شما وعده فقر، بدبختی و نداری می‌دهد، اما خدا به شما امید می‌دهد و آینده و چشم‌اندازی درخشان را برای شما ترسیم می‌کند.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان ترس و ضعیف کردن روح جهادی، فعال و بانشاط است، شیطان آن کسی را که به او ولایت دارد می‌ترساند، خدای متعال در آیه 257 سوره بقره می‌فرماید «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»، یعنی (خداوند سرور كسانى است كه ايمان آورده‌اند آنان را از تاريكي‌ها به سوى روشنايى به در مى‌برد ولى كسانى كه كفر ورزيدهاند سرورانشان [همان عصيانگران] طاغوتند كه آنان را از روشنايى به سوى تاريكي‌ها به در مىبرند آنان اهل آتشند كه خود در آن جاودانند).
مؤمنین تحت تأثیر شیطان نخواهند بود، آن‌هایی که ولایت شیطان را می‌پذیرند این اتفاق برایشان می‌افتد، این‌ها می‌ترسند و روح جهادی خود را از دست می‌دهند.
خدای متعال در آیه 175 سوره آل‌عمران می‌فرماید «إِنَّمَا ذَلِكُمُ الشَّيْطَانُ يُخَوِّفُ أَوْلِيَاءَهُ فَلَا تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»، یعنی (در واقع اين شيطان است كه دوستانش را مىترساند پس اگر مؤمنيد از آنان مترسيد و از من بترسيد).
منظور از شیطان در این آیه، نعیم‌بن‌مسعود اشجعی به‌عنوان سرکرده منافقین است، به این معنا که شیطان عواملی دارد، ممکن است آدم‌ها عوامل شیطان باشند، این‌ها شیاطین انسی هستند، ممکن است هم‌جنس‌های خود شیطان به‌عنوان عواملش باشند، این‌ها شیاطین جنی هستند.
یکی از کارهایی که شیطان انجام می‌دهد این است که آدم‌ها را به گمراهی می‌کشاند، شیطان از هر امکانی استفاده می‌کند تا کسی را از راه به در ببرد، در همین راستا آرزوسازی می‌کند، یعنی کاری می‌کند این آدم واقعیت‌ها را نبیند، خیلی از آدم‌هایی که دست به جنایت، قتل و سرقت می‌زنند، آرزوهایی داشته‌اند که به آن‌ها نرسیده‌اند، این‌ها تصور می‌کنند از این طریق می‌توانند به آرزوهای خود برسند، هم‌چنین شیطان از خرافات استفاده می‌کند.
خدای متعال در آیه 119 سوره نساء می‌فرماید «وَلَأُضِلَّنَّهُمْ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذَانَ الْأَنْعَامِ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطَانَ وَلِيًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُبِينًا»، یعنی (و یقیناً آنان را گمراه می‌کنم، و دچار آرزوهای دور و دراز و واهی و پوچ می‌سازم، و آنان را وادار می‌کنم که گوش‌های چهارپایان را به نشانه حرام بودن بهره‌گیری از آنان بشکافند، و فرمانشان می‌دهم که آفرینش خدایی را تغییر دهند به این صورت که جنسیت مرد را به زن و زن را به مرد برگردانند، و فطرت پاکشان را به شرک بیالایند، و زیبایی‌های طبیعی، روحی، جسمی خود را به زشتی‌ها تبدیل کنند و هر کس شیطان را به جای خدا سرپرست ویار خود گیرد، مسلماً به زیان آشکاری دچار شده است).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید شیطان به خدا می‌گوید من حتما بندگان تو را گمراه می‌کنم و برای آن‌ها آرزوسازی می‌کنم.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، وعده‌های دروغ همراه با دمیدن در آرزوهاست، شیطان به پیروان خود وعده می‌دهد و برای آن‌ها آرزو درست می‌کند، یعنی در آدم‌ها انگیزه دروغین ایجاد می‌کند، خدای متعال در آیه 120 سوره نساء می‌فرماید «يَعِدُهُمْ وَيُمَنِّيهِمْ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلَّا غُرُورًا»، یعنی (شیطان به آنان وعده دروغ می‌دهد، و در آرزوهای سرابوار می‌اندازد، و جز وعده فریبنده به آنان نمی‌دهد).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید شیطان هر وعده‌ای که می‌دهد برای فریب است، یعنی این‌گونه نیست که وعده‌اش عملی شود و این آدمی که از او پیروی می‌کند به جایی برسد، این آدم هرگز به جایی نخواهد رسید، فقط فریب شیطان را می‌خورد.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، زیبا جلوه دادن کارهای هر کسی است، هر کسی که فریفته شیطان می‌شود، شیطان کاری می‌کند که این آدم از خودش و کارهایش خوشش بیاید، خدای متعال در آیه 38 سوره عنکبوت می‌فرماید «وَعَادًا وَثَمُودَ وَقَدْ تَبَيَّنَ لَكُمْ مِنْ مَسَاكِنِهِمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَكَانُوا مُسْتَبْصِرِينَ»، یعنی (و عاد و ثمود را نيز هلاك نموديم قطعا فرجام آنان از سراهايشان بر شما آشكار گرديده است و شيطان كارهايشان را در نظرشان بياراست و از راه بازشان داشت با آنكه در كار دنيا بينا بودند).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید شیطان کارهای پیروان خویش را برایشان زیبا جلوه می‌دهد، برای مثال خیانت را خدمت جلوه می‌دهد.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، اغوا است، اغوا به معنای فریب و به گمراهی کشاندن است، خدای متعال در آیه 175 سوره اعراف می‌فرماید «وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ»، یعنی (و خبر آن كس را كه آيات خود را به او داده بوديم براى آنان بخوان كه از آن عارى گشت آنگاه شيطان او را دنبال كرد و از گمراهان شد).
خدای متعال در آیه 60 سوره نساء می‌فرماید «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا»، یعنی (آیا به کسانی که گمان می‌کنند به آنچه بر تو و پیش از تو نازل شده ایمان آورده‌اند، ننگریستی، که می‌خواهند در موارد نزاع و اختلافشان داوری و محاکمه نزد طاغوت برند؟ همان حاکمان ستمکار و قاضیان رشوه‌خواری که جز به باطل حکم نمی‌رانند، در حالی که فرمان یافته‌اند به طاغوت کفر ورزند، و شیطان با سوق دادنشان به محاکم طاغوت می‌خواهد آنان را به گمراهی دوری که هرگز به رحمت خدا دست نیابند دچار کند).
دین برای ما نازل شده است و پیامبر (ص) و ائمه (ع) آمده‌اند که دست ما را بگیرند، ما نباید با وجود همه این‌ها به سراغ غیر خدا یعنی به سراغ طاغوت برویم، زیرا به مؤمنین دستور داده شده تا به خدا ایمان داشته باشند و به طاغوت کفر بورزند، طاغوت ظالم است، چون مشرک است، شرک ظلم عظیم است، خدای متعال در آیه 113 سوره هود فرموده مبادا به ستمگران تکیه کنید که در این صورت آتش می‌گیرید.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان تسویل است، تسویل به معنای آرایشگری است، یکی از کارهای شیطان این است که به زشت‌ترین چیزها آنقدر رنگ و لعاب می‌دهد که به چشم آدم زیبا می‌آیند، البته تسویل مرحله دیگری غیر از تزئین است.
خدای متعال در آیه 25 سوره محمد می‌فرماید «إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ»، یعنی (بى‌گمان كسانى كه پس از آنكه راه هدايت بر آنان روشن شد به حقيقت پشت كردند شيطان آنان را فريفت و به آرزوهاى دور و درازشان انداخت).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید آن‌هایی که هدایت می‌شوند و با راه درست زندگی می‌کنند، اما ناگهان برمی‌گردند و چرخش می‌کنند، یعنی پیش از این مسجدی، انقلابی، مقید به احکام دین و مؤمن بودند، اما یکمرتبه می‌بینیم از جاهای دیگری سر در می‌آورند، ادبیاتشان تغییر می‌کند، از دشمن به خوبی یاد می‌کنند، از خوبان عالم به بدی یاد می‌کنند، این یعنی کسی که چرخش داشته است.
خدای متعال در آیه 25 سوره محمد فرموده کسانی که مرتد می‌شوند و برمی‌گردند، بعد از آنکه هدایت و روشنی برایشان واضح شده، این شیطان است که تسویل می‌کند، یعنی شیطان این زشتی‌هایی که این‌ها از آن حمایت می‌کنند را طوری آرایشگری می‌کند تا آن‌ها را زیبا نشان دهد.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، سهیم شدن در مال و فرزند است، شیطان خیلی تلاش می‌کند در فرزند کسی نفوذ کند، خیلی‌ها هستند که فدایی فرزندشان شده‌اند، خیلی‌ها هم بوده‌اند که از این مهلکه نجات پیدا کرده‌اند، حتی بزرگانی را داشته‌ایم که فرزندانشان جزو منافقین شدند، این‌ها خودشان کمک کردند که این فرزند به مجازات برسد و جامعه به واسطه آن‌ها آسیب نبیند.
کسانی هم بوده‌اند که به خاطر فرزندشان راه جهنم را در پیش گرفته‌اند و فریب خورده‌اند، در رابطه با مال نیز این گونه است، شیطان تلاش می‌کند در مال ما شریک باشد، همین که ربا، حق‌الناس و حرام در مال آدم بیاید، این مشارکت شیطان در مال است، یعنی گویا شیطان می‌آید در مال و فرزند ما سرمایه‌گذاری می‌کند تا از این سرمایه در جای خودش سوءاستفاده کند و این‌ها تبدیل به ابزاری برای او شوند.
خدای متعال در آیه 64 سوره اسراء می‌فرماید «وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِكَ وَأَجْلِبْ عَلَيْهِمْ بِخَيْلِكَ وَرَجِلِكَ وَشَارِكْهُمْ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ وَعِدْهُمْ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلَّا غُرُورًا»، یعنی (و از ايشان هر كه را توانستى با آواى خود تحريك كن و با سواران و پيادگانت بر آن‌ها بتاز و با آنان در اموال و اولاد شركت كن و به ايشان وعده بده و شيطان جز فريب به آن‌ها وعده نمىدهد).
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، ایجاد فراموشی است، خیلی وقت‌ها ما باید حواسمان جمع باشد که شیطان قبلا چطور سر ما کلاه گذاشت یا حواسمان باشد که فلانی را شیطان فریب داد و کارش به کجا رسید، همین حواس جمع‌بودن‌ها باعث می‌شود شیطان نتواند کاری کند، اما مسئله اینجاست که شیطان برای ما فراموشی می‌آورد، یعنی چراغ نور و یاد زشتی و بدی خودش را در ذهن ما خاموش می‌کند و ما یادمان می‌رود که او به ما سیلی زده، ما را فریب داده، به ما آسیب رسانده و با آبروی ما بازی کرده است.
خدای متعال در آیه 42 سوره یوسف می‌فرماید «وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْنِي عِنْدَ رَبِّكَ فَأَنْسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ»، یعنی (و يوسف به آن كس از آن دو كه گمان میکرد خلاص مى‌شود گفت مرا نزد آقاى خود به ياد آور ولى شيطان يادآورى به آقايش را از ياد او برد در نتيجه چند سالى در زندان ماند).
خدای متعال در آیه 201 سوره اعراف فرموده است «إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ»، یعنی (مسلماً کسانی که نسبت به گناهان، معاصی و آلودگی‌های ظاهری و باطنی تقوا ورزیده‌اند، هرگاه وسوسه‌هایی از سوی شیطان به آنان رسد خدا و قیامت را یاد کنند، پس بی‌درنگ بینا شوند و از دام وسوسه هایش نجات یابند).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید آن‌هایی که اهل تقوا می‌شوند، وقتی شیطان می‌آید آن‌ها را طواف می‌کند و دورشان می‌چرخد و می‌خواهد نقطه ضعفشان را پیدا کند تا در آن‌ها نفوذ کند، متوجه می‌شوند و با بصیرت به مسائل نگاه می‌کنند.
شیطان همواره به‌دنبال نقطه ضعف انسان‌ها می‌گردد و به دور آن‌ها می‌گردد تا ببیند چطور می‌تواند آن‌ها را فریب بدهد، ممکن است نقطه ضعف کسی اولاد، مسائل اخلاقی، پول، مقام و شهرت باشد.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، تزئین است، یعنی شیطان اعمال ناپسند و چیزهای بد را برای انسان تزئین می‌کند، آیات زیادی موضوع تزئین را بیان می‌کنند، یکی از آن‌ها آیه 14 سوره آل‌عمران است، خدای متعال در این آیه می‌فرماید «زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»، یعنی (محبت امور مادي، از زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسب‌هاي ممتاز و چهارپايان و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است، تا در پرتو آن، آزمايش و تربيت شوند، ولي اين‌ها در صورتي كه هدف نهايي آدمي را تشكيل دهند، سرمايه زندگي پست مادي است، و سرانجام نيك و زندگي والا و جاويدان، نزد خداست).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید محبت اموری از قبیل زنان، پسران تنومند، طلا، اسب‌های نشان‌دار، دامداری و کشاورزی در دل انسان قرار گرفته است، البته منظور از علاقه به زنان در این آیه، بی بند و باری و بی چارچوب بودن است، یعنی برخی محبتی را که باید به خدا داشته باشند را صرف این چیزها می‌کنند، این‌ها متاع بی‌ارزش دنیایی است.
این چیزهایی که امروز به چشم ما خیلی زیبا می‌آیند، مثلا این خانه، وسایل تجملاتی، مقام، ماشین و هر چیز دیگر آنقدر زیبا نیست، این شیطان است که به این‌ها بیش از حد زیبایی داده است.
خدای متعال در آیه 39 سوره حجر می‌فرماید «قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ»، یعنی (گفت پروردگارا به سبب آنكه مرا گمراه ساختى من هم گناهانشان را در زمين برايشان مىآرايم و همه را گمراه خواهم ساخت)، خدای متعال در این آیه می‌فرماید شیطان می‌گوید من حتما زیبا می‌کنم گناهانی که در مقابل چشم آدم‌هاست.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، تعیین مسیر ویژه برای اهداف شیطانی است، یعنی شیطان برای خودش راهی ترسیم می‌کند و می‌گوید ای پیروان من، شما باید از این مسیر حرکت کنید، در این حزب، جریان و این فتنه بیایید، خدای متعال در آیه 168 سوره بقره می‌فرماید «يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ»، یعنی (اى مردم از آنچه در زمين است حلال و پاكيزه را بخوريد و از گام‌هاى شيطان پيروى مكنيد كه او دشمن آشكار شماست).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید هر چه در زمین پاک و حلال است، میل بفرمایید اما جای پای شیطان پا نگذارید، این مسیری که شیطان درست می‌کند مسیر عداوت و دشمنی است و شما را به جای خوبی نمی‌رساند.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان کید و نیرنگ است، یعنی شیطان نمی‌آید صادقانه به آدم‌ها بگوید من آمده‌ام تا شما را فریب بدهم، بلکه با کید و نیرنگ کارش را پیش می‌برد و خودش را دلسوز جلوه می‌دهد.
خدای متعال در آیه 5 سوره یوسف از قول حضرت یعقوب (ع) می‌فرماید «قَالَ يَا بُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُوا لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلْإِنْسَانِ عَدُوٌّ مُبِينٌ»، یعنی (پدر گفت: ای پسرک من! خواب خود را برای برادرانت مگو که نقشه‌ای خطرناک بر ضد تو به کار می‌بندند، بدون شک شیطان برای انسان دشمنی آشکار است).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید یعقوب (ع) به یوسف (ع) گفت ای فرزند من، این خوابی که برای من تعریف کردی را برای برادرانت تعریف نکن، چون برادرانت برایت نقشه می‌کشند و نسبت به تو کید و نیرنگ اعمال می‌کنند، این برادران بر اساس رفتارهای شیطانی این کارها را انجام می‌دهند.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، ایجاد بدبینی و دشمنی است، وقتی که حضرت یوسف (ع) تمام سختی‌ها را کشید و خوابش تعبیر شد و همه به سجده افتادند، سپس یوسف (ع) شروع به خاطره‌گویی کرد و گفت این صحنه‌ای که می‌بینم تعبیر همان خوابی است که سال‌ها قبل دیده بودم، خدا نسبت به من خیلی خوبی کرد، حضرت یوسف (ع) در این ماجرا تقصیر را بر گردن شیطان می‌اندازد و می‌گوید شیطان آمد کاری کرد که برادران من این کار را با من بکنند، این معنا در آیه 100 سوره یوسف آمده است که خداوند فرموده (و پدر و مادرش را به تخت برنشانيد و همه آنان پيش او به سجده درافتادند و يوسف گفت اى پدر اين است تعبير خواب پيشين من به يقين پروردگارم آن را راست گردانيد و به من احسان كرد آنگاه كه مرا از زندان خارج ساخت و شما را از بيابان كنعان به مصر باز آورد پس از آنكه شيطان ميان من و برادرانم را به هم زد بى‌گمان پروردگار من نسبت به آنچه بخواهد صاحب لطف است زيرا كه او داناى حكيم است).
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، روی‌گردانی از ذکر است، یاد خدا ذکر است، یعنی اینکه همیشه ببینیم در محضر خدا هستیم، قرآن، حج و نماز ذکر هستند، باید دائم‌الذکر باشیم و هیچ وقت خودمان را رها نبینیم، هر چه برکت است در همین کار است، نماز جمعه ذکر ویژه است، این معنا در آیه 9 سوره جمعه آمده است.
خدای متعال در آیه 10 سوره جمعه نیز فرموده است وقتی نماز تمام شد به‌دنبال کسب و کار و زندگی‌تان بروید و دنبال فضل خدا باشید.
ذکر مثل نفس است، همیشه باید در جان ما جریان داشته باشد، هر کجا لغزش و غفلتی از ما سر می‌زند، معنایش این است که آنجا ذکر دیگر در ما نقش‌آفرینی و حیات‌آفرینی نمی‌کند.
خدای متعال در آیه 29 سوره فرقان می‌فرماید «لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا»، یعنی (رفاقت او مرا از پیروی قرآن پس از آنکه به من رسید محروم ساخت و گمراه گردانید، آری شیطان برای انسان مایه خذلان و گمراهی است).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید آدم‌ها در قیامت دستشان را گاز می‌گیرند و می‌گویند تمام بدبختی‌های من به‌خاطر این رفیق بد است، همین که وارد زندگی من شد مرا از قرآن، خدا و یاد حق منحرف کرد، کار شیطان این است که انسان را به خواری می‌کشاند، یعنی این کسی که به ظاهر رفیق است، اگر انسان را از یاد خدا غافل کند شیطان است.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، دعوت به عبادت غیرخداست، شیطان می‌خواهد ما بندگی او را کنیم و ما را به سجده خود وادارد، خدای متعال در آیات 60 و 61 سوره یس می‌فرماید «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ، وَأَنِ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ»، یعنی (اى فرزندان آدم مگر با شما عهد نكرده بودم كه شيطان را مپرستيد زيرا وى دشمن آشكار شماست، و اينكه مرا بپرستيد اين است راه راست).
خدای متعال در این آیه به ما می‌گوید مبادا به دعوت شیطان، خودتان را به عبادت او مشغول کنید، هر کاری کنید که برای خدا نباشد به منزله عبادت شیطان است.
کسی که شهادت ناحق می‌دهد، دروغ می‌گوید، صحنه‌ای را به‌صورت وارونه برای قاضی جلوه می‌دهد، این‌ها همه به معنای پرستش شیطان است.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، می‌گساری، قماربازی و بت‌پرستی است، خدای متعال در آیه 90 سوره مائده می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»، یعنی (اى كسانى كه ايمان آوردهايد شراب و قمار و بت‌ها و تيرهاى قرعه پليدند و از عمل شيطانند پس از آن‌ها دورى گزينيد باشد كه رستگار شويد).
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، ایجاد عداوت و دشمنی است، اگر ما بیاییم بین دو آدم مسلمان صلح، دوستی و آشتی برقرار کردیم، این کار رحمانی و خداپسندانه است، اما اگر رفتیم از یک نفر به یک نفر حرفی را رساندیم که بین این‌ها کدورت ایجاد شد، ما عامل شیطان شده‌ایم.
خدای متعال در آیه 92 سوره مائده می‌فرماید «إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُون»، یعنی (همانا شيطان مىخواهد با شراب و قمار ميان شما دشمنى و كينه ايجاد كند و شما را از ياد خدا و از نماز باز دارد پس آيا شما دست برمى‌داريد)، خدای متعال در این آیه می‌فرماید شیطان آمده که بین شما دشمنی، بغض و کینه ایجاد کند.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، تشویق به تبعیت از رسوم اجداد و نیاکان است، شیطان ما را تشویق می‌کند و می‌گوید وقتی اجداد شما فلان‌کار را می‌کردند، چرا شما آن را کنار می‌گذارید؟ هنوز هم ما رسوماتی از کارهای جاهلیت قبل از اسلام را در خرده فرهنگ‌هایمان می‌بینیم.
خدای متعال در آیه 21 سوره لقمان می‌فرماید «وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ»، یعنی (و چون به آنان گویند: از آنچه خدا نازل کرده است، پیروی کنید، می‌گویند: پیروی نمی‌کنیم بلکه ما از آنچه پدرانمان را بر آن یافته‌ایم، پیروی می‌کنیم. آیا کورکورانه از گذشتگان پیروی می‌کنند و هرچند که شیطان آنان را با این پیروی به عذاب فروزان دعوت کند؟).
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، وسوسه است، برای مثال شیطان به سراغ آدم و حوا آمد و بساط وسوسه خود را پهن کرد و در نهایت نیز به نتیجه رسید، خدای متعال در آیات 4 و 5 سوره ناس می‌فرماید «مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ، الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ»، یعنی (از شر وسوسهگر نهانى،
آن كس كه در سينههاى مردم وسوسه مى كند).
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، فتنه‌انگیزی و تشویق به فتنه‌گری است، شیطان افراد را به تشویق به فتنه می‌کند، اینکه برخی به میدان فتنه می‌آیند و شعله آتش بلند کنند، حتی خودشان را به خوف و خطر می‌اندازند، اما یک انگیزه‌ای دارند، یعنی معلوم می‌شود سوخت این‌ها از یک جایی تأمین می‌شود، آن کسی که به این آدم‌ها سوخت و انگیزه می‌دهد تا در میدان فتنه بمانند، شیطان است.
خدای متعال در آیه 27 سوره اعراف می‌فرماید «يَا بَنِي آدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْآتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ»، یعنی (اى فرزندان آدم زنهار تا شيطان شما را به فتنه نيندازد چنانكه پدر و مادر شما را از بهشت بيرون راند و لباسشان را از ايشان بركند تا عورت‌هايشان را بر آنان نمايان كند در حقيقت او و قبيله‌اش شما را از آنجا كه آن‌ها را نمىبينيد مىبينند ما شياطين را دوستان كسانى قرار داديم كه ايمان نمى‌آورند).
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، به لغزش کشاندن است، یعنی شیطان تلاش می‌کند ما را بلغزاند و زمین بزند، خدای متعال در آیه 36 سوره بقره می‌فرماید «فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِينٍ»، یعنی (پس شيطان موجب لغزش آن‌ها شد، و آنانرا از آنچه در آن بودند بهشت خارج ساخت، و در اين هنگام به آن‌ها گفتيم همگي به زمين فرود آئيد در حالي كه بعضي دشمن ديگري خواهيد بود، و براي شما تا مدت معيني در زمين قرارگاه و وسيله بهره‌برداري است).
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، دعوت به بدی‌هاست، شیطان انسان را به بدی‌ها دعوت می‌کند، خودش هم به این موضوع اعتراف کرده است، خدای متعال در آیه 22 سوره ابراهیم می‌فرماید «وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ».
یعنی (و چون حکم قیامت به پایان رسید و اهل بهشت از اهل دوزخ جدا شدند در آن حال شیطان برای نکوهش و تمسخر کافران گوید: خدا به شما به حق و راستی وعده داد و من به خلاف حقیقت شما را وعده دادم و خلف وعده کردم و بر شما برای وعده دروغ خود هیچ حجت و دلیل قاطعی نیاوردم و تنها شما را فراخواندم و شما اجابتم کردید، پس امروز شما ابلهان که سخن بی‌دلیل مرا پذیرفتید مرا ملامت مکنید بلکه نفس پر طمع خود را ملامت کنید، که امروز نه من فریادرس شما خواهم بود و نه شما فریادرس من توانید بود، من به شرکی که شما به اغوای من آوردید معتقد نیستم، آری در این روز ستمکاران عالم را عذابی دردناک خواهد بود).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید در قیامت فریب‌خوردگان به شیطان می‌گویند این چه بلایی بود تو بر سر ما آوردی؟ شیطان از خودش دفاع می‌کند و می‌گوید خدا به شما وعده حق داد، من هم به شما وعده دادم، اما من خلاف وعده عمل کرده و شما را فریب دادم، من بر شما سیطره نداشتم، من فقط شما را دعوت کردم، اما شما دعوتم را با عجله اجابت کردید، پس مرا ملامت نکنید، خودتان را ملامت کنید، من اینجا نمی‌توانم به فریاد شما برسم، شما هم نمی‌توانید برای من کاری کنید.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، سخنان فریبنده است، خدای متعال در آیه 112 سوره انعام می‌فرماید «وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ»، یعنی (و این گونه برای هر پیامبری دشمنانی از شیاطین انس و جن قرار دادیم، که برای فریب مردم همواره گفتاری باطل ولی به ظاهر آراسته و دلپسند به یکدیگر القاء می‌کنند، و اگر پروردگارت می‌خواست چنین نمی‌کردند، پس آنان و آنچه را به دروغ به هم می‌بافند واگذار).
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، تبذیر است، تبذیر به معنای اسراف و بریز و بپاش است، خدای متعال در آیه 27 سوره اسراء می‌فرماید «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا»، یعنی (بی‌تردید اسراف‌کنندگان و ولخرجان، برادران شیاطین‌اند، و شیطان همواره نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید مبذرین برادران شیطان هستند، شیطان به جای اینکه شکور باشد، کفور بود، ما نباید آن طور باشیم، اگر ما آن طور باشیم برادر شیطانیم.
یکی دیگر از ابزارهای شیطان، اعمال ولایت است، شیطان خیلی دلش می‌خواهد ما به جای ولایت خدا ولایت او را بپذیریم، خدای متعال در آیه 257 سوره بقره می‌فرماید «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»، یعنی (خداوند سرور كسانى است كه ايمان آورده‌اند آنان را از تاريكي‌ها به سوى روشنايى به در مى‌برد ولى كسانى كه كفر ورزيدهاند سرورانشان [همان عصيانگران] طاغوتند كه آنان را از روشنايى به سوى تاريكي‌ها به در مىبرند آنان اهل آتشند كه خود در آن جاودانند).
اگر ما از ولایت خدا جدا شویم، زیر ولایت هر کس و هر چیزی که قرار بگیریم به معنای ولایت شیطان است، ولی مؤمنین خداست، رسول خدا (ص) نیز ولایت خدا را اعمال می‌کند، امیرالمؤمنین (ع)، اولاد آن حضرت و جانشینان آنان در عصر غیبت مجریان ولایت خدا هستند، اگر ما از این ولایت کناره بگیریم و زیر بار ولایت هر چیز و هر کس برویم، این ولایت شیطان است، اگر ولایت خدا را بپذیریم یک ولی داریم، اما اگر کسی از ولایت خدا کناره بگیرد، هر کس از راه برسد ولی اوست، چنین کسی دیگر ولی ندارد، اولیاء دارد.