نماینده ولی فقیه در استان قزوین در جلسه تفسیر قرآن کریم گفت: مؤمنان حقیقی با شنیدن آیات قرآن بر ایمانشان اضافه می‌شود.
آیت‌الله عبدالکریم عابدینی در جلسه تفسیر سوره مبارکه جن (۲۰ آذر ۱۴۰۱) اظهار کرد: این سوره 28 آیه، 286 کلمه و 1109 حرف دارد، تناسب بین اعداد در سوره‌ها فرصت‌های جدیدی را برای درک اعجاز قرآن به ما نشان می‌دهد.
سوره‌های کوچک قرآن به سه گروه تقسیم‌بندی شده‌اند، سوره جن در بین سوره‌های کوچکی که به آن‌ها مفصلات گفته می‌شود، جزو بزرگ‌ترین سوره‌هاست.
محل نزول این سوره مکه است و چهلمین سوره‌ای است که در مکه نازل شده است، ترتیب این سوره در چینش کنونی قرآن کریم به‌عنوان هفتاد و دومین سوره است، این سوره دقیقاً در آغاز نیمه دوم جزو 29 قرآن کریم قرار گرفته است.
برخی سوره‌ها با سؤال یا خبر شروع شده‌اند، برخی سوره‌ها نیز با امر شروع شده‌اند، یکی از سوره‌هایی که با امر شروع شده سوره مبارکه جن است.
خداوند در آیه نخست این سوره فرموده «قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِّنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا»، در ادبیات قرآن نفر به معنای گروهی بین 3 تا 10 نفره است، معنای این آیه چنین است که ای پیامبر بگو مرا وحی رسیده گروهی از جنیان پس از شنیدن قرائت پیامبر گفته‌اند ما آیات عجیبی شنیدیم.
در آیه 2 این سوره نیز آمده است «يَهْدِي إِلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ وَلَنْ نُشْرِكَ بِرَبِّنَا أَحَدًا» یعنی آیاتی که به خیر، صلاح و رشد صلاح هدایت می‌کند، به این خاطر ما به آن ایمان آورده و دیگر هرگز به خدای خود مشرک نخواهیم شد.
اگر بخواهیم در قرآن آیاتی را بیاوریم که از منظر محتوایی به این آیات نزدیک باشند، می‌توان به آیات 29 تا 32 سوره مبارکه احقاف اشاره کرد.
خداوند در این آیات می‌فرماید ای رسول ما، وقتی که ما گروهی از جنیان را به سوی تو روانه کردیم؛ معلوم می‌شود که خداوند برای پیشبرد کار رسول خدا (ص) و نشر رسالت آن حضرت، به جنیان مأموریت داده است، و این نقشه خدایی است.
در ادامه این آیات آمده است قرائتی که جنیان تعریفش را می‌کنند همین آیات قرآن است، وقتی جنیان در محضر رسول خدا شرف حضور پیدا کردند، به خودشان گفتند متفکرانه سکوت کنید، با دقت بشنوید و استماع کنید.
در ادامه این آیات آمده وقتی که این ماجرا تمام شد و این‌ها به میان قوم خود بازگشتند در حالی که پیامی داشتند، این‌ها خودشان هشدار گرفته بودند، متأثر شده بودند و رشد پیدا کرده بودند و آمدند این را به قوم خود نیز بفهمانند.
در ادامه آیات آمده این‌ها به قوم خود گفتند ما آیاتی از کتابی را شنیدیم که بعد از تورات موسی (ع) نازل شده است، این کتاب انبیاء و کتب گذشته را تصدیق می‌کند و چیزی بیشتر از آن‌ها دارد، ای قوم ما این دعوت‌کننده خدا را اجابت کنید، به او ایمان بیاورید، اگر قبلاً مشرک بودید خدای متعال شما را بازسازی می‌کند، نواقص و شرک را از شما می‌زداید، شما را بازسازی می‌کند و شما را از عذاب دردناک نجات می‌دهد.
در ادامه نیز آمده اگر کسی با دعوت‌کننده از سوی خدا، یعنی با رسول خدا هماهنگی نکند گمان نکند که این خدا را ضعیف می‌کند، بدانید که در مقابل خدا و رسول خدا نمی‌توانید کاری کنید.
این مشابه همان فرمایشی است که امام خمینی (ره) فرمود آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند، امام (ره) این جمله را فقط به آمریکا نگفته است، بلکه به همه شرق و غرب گفته که اگر در مقابل خدا باشید هیچ غلطی نمی‌توانید بکنید، این یک قانون است، چرا که غیر از خدا کسی شایسته ولایت نیست.
هر کسی و هر چیزی اعم از طاغوت و شیطان بخواهد ولی انسان باشد، این شایستگی را ندارد، فقط خداست که شایستگی ولایت دارد.
برخی مفسران می‌گویند فرقی بین شأن نزول و سبب نزول نیست، برخی از مفسرین نیز بین این‌ها فرق قائلند و می‌گویند شأن نزول اعم از سبب نزول است، یعنی شآن نزول می‌تواند سبب نزول را هم در خودش داشته باشد.
برخی مفسرین می‌گویند هر مطلبی که راجع به هر آیه‌ای از ائمه (ع) و رسول خدا (ص) بیان شده باشد، شأن نزول است، اما آنجایی که یک مطلبی ویژه در مورد آیه‌ای گفته شده، این سبب نزول است.
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان جلد 18 صفحه 219 به نقل از تفسیر قمی فرموده حضرت با زیدبن‌حارثه از مکه خارج شدند و مردم را به اسلام دعوت می‌کردند، هیچ کس جواب آن حضرت را نمی‌داد، حتی یک نفر با آن حضرت همراه نشد، حضرت قصد برگشت به مکه را کردند.
زمانی که در مسیر بازگشت، حضرت به وادی اجنه رسیدند، نیمه‌های شب بود، حضرت شروع به قرائت قرآن کردند، گروهی از جنیان در آن مسیر بودند، وقتی این قرائت را شنیدند منقلب شدند.
این‌ها وقتی قرآن را شنیدند به همدیگر می‌گفتند ساکت باشید و گوش کنید، وقتی قرائت حضرت به پایان رسید، این‌ها در حالی که گویا حرف مهمی دارند به سوی قوم خود بازگشتند.
این‌ها مشابه آیه 20 سوره یس و آیه 20 سوره قصص است، در آیه 20 سوره یس آمده است یک نفر دارد به سمت قوم شتابان می‌آید، یعنی آنقدر این خبر مهم است که این فرد باعجله دارد این خبر را می‌آورد که ای مردم پیغمبران را تبعیت کنید.
تمام شهدای ما مصداق این آیه هستند، از حاج قاسم گرفته تا شهدای نوجوانی به هر نحوی تلاش کردند تا به جبهه بروند، حرف همه شهدا و خلاصه وصیت‌نامه شهدا همین است که خدا و پیغمبران را تبعیت کنید.
این آیات در حقیقت دارد به ما یاد می‌دهد که قرار نیست فقط جنیان این کار را بکنند، بلکه مؤمنین نیز باید این‌گونه باشند، هر مؤمنی هر آیه‌ای را شنید باید آرام و قرار از او گرفته شود و به هر کس می‌رسد بگوید خدا این‌طور گفته است.
جنیان وقتی آیات قرآن را شنیدند بی‌قرار شدند و فریاد کشیدند، یعنی مبلّغ شدند و به سراغ قوم خود رفتند، ما نیز باید این‌گونه باشیم، ابوذر نیز این‌گونه بود، هر آیه‌ای نازل می‌شد با عجله به سوی جمعیتی که دور خانه خدا بودند می‌رفت و آیه را برای آنان می‌خواند، هر بار هم که آیات را می‌خواند با او برخورد می‌شد اما باز هم خسته نمی‌شد و این کار را تکرار می‌کرد و رسالتش را انجام می‌داد.
تفسیر نور الثقلین تفسیر روایی است و بسیار مورد توجه است، در این تفسیر آمده ابن‌عباس گفته پیامبر (ص) داشتند قرآن می‌خواندند، جنیان داشتند از آنجا گذر می‌کردند و آیات را شنیدند.
در آن ایام شیاطین از اخبار غیبی بی‌خبر بودند، یعنی گویا مانعی ایجاد شده بود که دیگر خبرهای غیبی به این‌ها نمی‌رسید، این‌ها به میان قوم خود آمدند و گفتند چه اتفاقی افتاده که ما دیگر خبرهای آسمانی را نمی‌شنویم، گویا بین ما و اخبار غیبی مانعی ایجاد شده است.
در ادامه آمده که جنیان می‌گفتند نه تنها اخبار غیبی به ما نمی‌رسد، بلکه وقتی قصد استراق‌سمع داریم هم شهاب‌ها ما را مورد هدف قرار می‌دهند و نمی‌توانیم چیزی بشنویم، با خودشان گفتند حتماً اتفاقی افتاده که ما قبلاً این اخبار را می‌شنیدیم اما اکنون این توانایی را نداریم و موانعی ایجاد شده است.
این‌ها در شرق و غرب عالم گروه‌هایی را برای بررسی این موضوع فرستادند، آن گروهی که مسیر مکه را انتخاب کرده بودند، در بین راهشان با رسول خدا مواجه شدند که حضرت با اصحابشان مشغول اقامه نماز صبح بودند.
این‌ها همین که آیات قرآن به گوششان خورد، منقلب شدند و متفکرانه ساکت شدند و گوش کردند، معلوم شد که با آمدن رسول خدا، خداوند حریم امنی برای آن حضرت قرار داد که دیگر هر کسی حق نداشت از اخبار غیبی و ماورایی مطلع شود.
جنیان به سوی قوم خود بازگشتند و گفتند ما دیگر تکلیفمان مشخص شد، ما دیگر این پیغمبر را رها نمی‌کنیم و به او ایمان آوردیم و بر سر ایمان خود می‌ایستیم، وقتی این اتفاق افتاد خدا به رسولش وحی کرد و همین ماجرا را بیان کرد، این چنین و با این زمینه‌ها بود که سوره جن نازل شد.
در آیه 2 سوره جن از «يَهْدِي إِلَى الرُّشْدِ» سخن به میان آمده است، آیات قرآن آنقدر زیبا، دلنشین و اثرگذار بود که هر کس این حرف را بزند مورد تصدیق قرار می‌گیرد، هر کس به این آیات عمل کند مأجور می‌شود، هر کس دست تمسک به سوی او دراز کند از لغزش دور می‌شود و به صراط مستقیم هدایت می‌شود.
قرآن کتابی است که از هیچ سمتی باطل در او راه پیدا نکرده است، سالم و معصوم است، این از سوی حکیمی که شایسته ستایش است نازل شده است.
در یکی از تفاسیر عرفانی اهل سنت آمده است خدا برخی اولیاء را از جن آفریده است، در جن اولیاءالله هم هستند، این‌ها روح ملکوتی و اجسام لطیف دارند، این‌ها در مسائل معرفتی با مؤمنین برادر و خواهر هستند، در جنیان گروهی هستند که مطیع خدا و رسول خدا هستند، اولیای خدا را هم دوست دارند، پایبند به سنت رسول خدا هم هستند، قرآن را هم گوش می‌کنند.
در ادامه آمده که این‌ها معنای قرآن را هم می‌فهمند، خیلی از این‌ها محضر رسول خدا را درک کرده و کلام خدا را از زبان رسول‌الله شنیده‌اند و با اعتقاد در پیشگاه آن حضرت خشوع و خضوع داشتند.
در ادامه آمده است که جنیان از برکات قرآن متعجب شدند، وقتی قرآن را شنیدند احساس کردند در وجودشان یک روحانیتی پدید آمد و حال خوشی ایجاد شد، این‌ها با شنیدن آیات قرآن در عمق جانشان نورانیت ایجاد شد و روحشان سبک شد، در بدنشان نیز نشاط ایجاد شد، این‌ها در پذیرش فرامین الهی آمادگی بالایی داشتند.
ما باید به اینجا برسیم، در هر جلسه قرآن هر آیه‌ای را خواندیم بگوییم این آیه عجب برکتی دارد، خداوند در توضیح برکت در آیه 2 سوره جن از «يَهْدِي إِلَى الرُّشْدِ» استفاده کرده است.
مؤمنان حقیقی با شنیدن آیات قرآن بر ایمانشان اضافه می‌شود
خداوند در آیه 2 سوره مبارکه انفال فرموده مؤمنان حقیقی آن‌هایی هستند که وقتی اسمی از خدا می‌آید دل‌هایشان ترسان و لرزان می‌شود و وقتی آیات خود را می‌شنوند ایمانشان اضافه می‌شود و در هر کار به خدا توکل می‌کنند.
قرآن ما را به معدن خود هدایت می‌کند، یعنی آنجا که خداوند در نخستین آیه سوره فرقان فرمود «تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا»، اگر شما این برکات قرآن را بگیرید، شما را به معدن برکت می‌گیرد، معدن برکت خداست، یعنی قرآن از معدن برکت آمده است.
تک‌تک آیات قرآن نردبانی برای رسیدن به خداست، نماز نیز معراج است، قرآن هم معراج است، هر آیه‌ای انسان را رشد می‌دهد، اگر با آیات قرآن انس بگیریم، هر آیه‌ای را که بخوانیم ملکوتی و آسمانی می‌شویم و ترقی می‌کنیم.
خداوند در آیه 19 سوره مبارکه رعد می‌فرماید «أَفَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ»، یعنی آیا مسلمانی که به یقین می‌داند که این قرآن به حق از جانب خدا بر تو نازل شده است با کافر نابینای جاهل یکسان است؟ تنها عاقلان متذکر این حقیقت هستند.
خداوند در این آیه از کسانی که می‌دانند صحبت کرده است، نه کسانی که صرفاً حفظ کرده‌اند یا شنیده‌اند، یعنی کسانی که خودشان به این مرحله رسیده‌اند که مثل جنیان درک کرده‌اند این چیزی که پیغمبر می‌گوید حق است، کسانی که به این مرحله می‌رسند حقیقتاً به یگانگی خدا شهادت می‌دهند.
خداوند در سوره منافقون فرموده منافقین نزد پیغمبر آمدند و گفتند ما رسالت تو را شهادت می‌دهیم، خدا در نخستین آیه سوره منافقون به پیامبر فرمود وقتی منافقین نزد تو می‌آیند ما شهادت می‌دهیم که تو رسول خدا هستی، یعنی دروغ آن‌ها آشکار است.
ما در نماز می‌گوییم خدایا ما تو را عبادت می‌کنیم، ما را به راه راست هدایت کن، این‌ها را به‌صورت جمع می‌گوییم اما وقتی به تشهد می‌رسیم به‌صورت مفرد به کار می‌بریم و به‌صورت مفرد شهادت می‌دهیم، چون از ضمیر دیگران آگاه نیستیم و شهادت دادن یک چیز فردی است.
بنابراین شهادت مهم است، جنیان خوب از عهده این مهم برآمدند، ان‌شاءالله ما هم به برکت آیات قرآن از عهده این مهم برآییم.
خداوند در آیه 19 سوره رعد آدم ها را دو دسته می‌کند، یعنی یا باید خودمان به وحدانیت خدا، رسالت رسول اکرم و حقانیت آیات قرآن برسیم، اگر نرسیم کور هستیم، یعنی آن کسی که می‌داند این قرآن از ناحیه خدا و حق است، آیا چنین کسی مانند کوران است؟ اولی‌الالباب این حقیقت را درک می‌کنند.